در این انیمیشن به زبان ساده، دلایل برخی رفتارهای رایج در کودکان دارای اوتیسم، مانند پرهیز از تماس چشمی، تکان دادن دست‌ها یا حرکات تکراری، توضیح داده می‌شود. این محتوا کمک می‌کند تا علت این رفتارها را بهتر درک کرده و ارتباط موثرتری با کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم برقرار کنید.
دوبله شده توسط آقای آرمین ناصری برای تهران اتیسم
منبع ویدئوی اصلی: https://youtu.be/koMcqawOtLI?feature=shared
ترجمه: دکتر محمد کیانی
به تازگی نتایج یک پژوهش مهم در حوزه اتیسم در مجله معتبر نیچر به چاپ رسیده است. این مطالعه حاصل بیش از یک دهه تحقیق در زمینه ژنومیک اوتیسم به رهبری ترویانسکایا و همکارانش است که توسط بنیاد سایمونز، موسسه ملی سلامت ایالات متحده و اخیرا مرکز سلامت پرینستون پشتیبانی شده است. این پروژه با همکاری میان‌رشته‌ای در ژنومیک، روان‌شناسی بالینی، زیست‌شناسی مولکولی، علوم کامپیوتر، مدل‌سازی و زیست‌شناسی محاسباتی امکان‌پذیر شده (با مشارکت متخصصانی از مرکز سلامت دقیق پرینستون، موسسه فلت‌آیرون و SFARI).
این پژوهش گسترده چهار زیرگونه از اتیسم را معرفی می‌کند که با داده‌های بالینی و ژنومیک همخوانی دارد، به بسیاری از ابهامات گذشته در باره تاثیر وراثت در اتیسم پاسخ می‌دهد و مسیر جدیدی را برای ادامه پژوهش‌ها درباره شناخت اتیسم هموار می‌سازد. با تهران اتیسم همراه باشید تا این مقاله را مرور کنیم.
پژوهشگران دانشگاه پرینستون و بنیاد سایمونز موفق به شناسایی چهار زیرگونه بالینی و زیستی متمایز از اوتیسم شده‌اند. کشفی که گامی تحول‌آفرین در درک بنیان‌های ژنتیکی این اختلال و امکان مراقبت‌های شخصی‌سازی‌شده به شمار می‌رود.
این تیم اخیرا با تحلیل داده‌های بیش از ۵٬۰۰۰ کودک در مطالعه SPARK (پروژه‌ای درباره اوتیسم که توسط بنیاد سایمونز تامین مالی می‌شود)، از یک مدل محاسباتی برای گروه‌بندی افراد بر اساس ترکیب ویژگی‌های آن‌ها استفاده کرد. آن‌ها از رویکردی «فردمحور» بهره گرفتند که طیف وسیعی از بیش از ۲۳۰ ویژگی را در هر فرد در نظر می‌گرفت. ویژگی‌هایی از تعاملات اجتماعی گرفته تا رفتارهای تکراری و نقاط عطف رشد و نه صرفا ارتباط ژنتیکی با یک ویژگی خاص.
این رویکرد، کشف زیرگونه‌های بالینی مرتبط با اوتیسم را ممکن ساخت. زیرگونه‌هایی که پژوهشگران آن‌ها را به پروفایل‌های ژنتیکی متمایز و مسیرهای رشدی متفاوت مرتبط کردند و بدین ترتیب بینش‌های تازه‌ای درباره زیست‌شناسی زمینه‌ای اوتیسم به دست آمد. نتایج این مطالعه در جولای ۲۰۲۵ در مجله Nature Genetics منتشر شد.
اولگا ترویانسکایا، نویسنده ارشد مقاله، مدیر مرکز سلامت دقیق پرینستون، استاد علوم کامپیوتر و عضو موسسه لوئیس-سیگلر برای ژنومیک تلفیقی در پرینستون و همچنین معاون مدیر ژنومیک در مرکز زیست‌شناسی محاسباتی موسسه فلت‌آیرون در بنیاد سایمونز است. او می‌گوید: «درک ژنتیک اوتیسم برای آشکار ساختن سازوکارهای زیستی دخیل در این وضعیت، امکان تشخیص زودهنگام‌تر، دقیق‌تر و راهنمایی مراقبت‌های شخصی‌سازی‌شده حیاتی است».
مطالعه چهار زیرگونه از اتیسم را تعریف می‌کند: چالش‌های اجتماعی و رفتاری، اوتیسم ترکیبی با تاخیر رشدی، چالش‌های متوسط و اتیسم تحت تاثیر گسترده. هر زیرگونه دارای ویژگی‌های رشدی، پزشکی، رفتاری و روان‌پزشکی متمایز و مهم‌تر از آن، الگوهای متفاوتی از تغییرات ژنتیکی است.
برای دهه‌ها، پژوهشگران و متخصصان بالینی به دنبال تعاریف قوی از زیرگونه‌های اوتیسم بوده‌اند تا در تشخیص و مراقبت موثر باشد. اوتیسم به‌طور گسترده‌ای ارث‌پذیر شناخته شده است، با دخالت ژن‌های متعدد.
جنیفر فاس-فایگ، روان‌شناس بالینی در مرکز تحقیق و درمان اوتیسم سیور در مدرسه پزشکی آیکان در مانت ساینای و معاون علمی ارشد بنیاد سایمونز در طرح تحقیقاتی اوتیسم (SFARI)، می‌گوید: «اگرچه تست ژنتیکی هم‌اکنون بخشی از مراقبت استاندارد در اوتیسم است، با اینحال تاکنون این آزمایش‌ها برای حدود ۲۰٪ از افراد دارای اتیسم توجیه ژنتیکی ارائه داده‌است.» این مطالعه رویکردی متفاوت از تلاش‌های سنتی کشف ژن در پیش گرفته است، با شناسایی زیرگونه‌های قوی اوتیسم که با انواع خاصی از جهش‌های ژنتیکی و مسیرهای زیستی مرتبط هستند.
به عنوان مثال، کودکان در گروه چهارم (گروه تحت تاثیر گسترده) بیشترین نسبت جهش‌های نوپدید آسیب‌زا را نشان دادند (یعنی جهش‌هایی که از هیچ‌یک از والدین به ارث نرسیده‌اند) در حالی که گروه اوتیسم ترکیبی با تاخیر رشدی بیشتر حامل تغییرات ژنتیکی نادر ارث‌برده‌شده بودند. هرچند هر دو گروه در برخی ویژگی‌های مهم مانند تاخیر رشدی و ناتوانی ذهنی مشترک هستند، اما این تفاوت‌های ژنتیکی، سازوکارهای متفاوتی را در پس ارائه‌های کلینیکی مشابه سطحی نشان می‌دهد.
لیتمن می‌گوید: «این یافته‌ها به فرضیه‌های خاصی اشاره دارند که مسیرهای زیستی متفاوت را به ارائه‌های مختلف اوتیسم پیوند می‌دهند.»
علاوه بر این، پژوهشگران فرآیندهای زیستی متفاوتی را در هر زیرگونه شناسایی کردند. ناتالی زاوروالد، پژوهشگر موسسه فلت‌آیرون و دیگر نویسنده اصلی گفت: «ما تنها با یک داستان زیستی درباره اوتیسم روبه‌رو نیستیم، بلکه با چندین روایت متمایز سروکار داریم. این موضوع توضیح می‌دهد چرا مطالعات ژنتیکی پیشین غالبا ناکام بودند. مثل این بود که می‌خواستیم یک پازل را حل کنیم، در حالی‌که نمی‌دانستیم در واقع چندین پازل مختلف با هم مخلوط شده‌اند. ما نمی‌توانستیم الگوی ژنتیکی کامل را ببینیم تا زمانی که ابتدا افراد را بر اساس زیرگونه‌ها تفکیک نکرده بودیم.»
تیم پژوهشی همچنین دریافت که زیرگونه‌های اوتیسم از نظر زمان تاثیر اختلالات ژنتیکی بر رشد مغز تفاوت دارند. ژن‌ها در زمان‌های خاصی فعال یا غیرفعال می‌شوند تا مراحل مختلف رشد را هدایت کنند. در حالی که پیش‌تر تصور می‌شد بخش اعظم تاثیرات ژنتیکی اوتیسم پیش از تولد رخ می‌دهد، در زیرگونه چالش‌های اجتماعی و رفتاری (که معمولا دارای چالش‌های اجتماعی و روانی هستند) بدون تاخیرهای رشدی و با تشخیص دیرهنگام جهش‌هایی در ژن‌هایی دیده شد که در دوران کودکی فعال می‌شوند. این موضوع نشان می‌دهد که در این کودکان، سازوکارهای زیستی اوتیسم ممکن است پس از تولد ظاهر شوند، که با الگوی کلینیکی دیرهنگام آن‌ها همخوانی دارد.
چاندرا تیسفلد، مدیر پژوهش آکادمیک موسسه لوئیس-سیگلر و مرکز سلامت دقیق پرینستون و نویسنده دیگر مقاله می‌گوید: «با ادغام داده‌های ژنتیکی و بالینی در مقیاس وسیع، اکنون می‌توانیم مسیر اوتیسم را از سازوکارهای زیستی تا ارائه بالینی ترسیم کنیم.»
تیسفلد می‌گوید: «این یک الگوی کاملا جدید است که این گروه‌ها را به‌عنوان نقطه شروعی برای بررسی ژنتیک اوتیسم معرفی می‌کند.» به‌جای جستجوی یک توضیح زیستی واحد برای همه افراد دارای اوتیسم، اکنون پژوهشگران می‌توانند فرآیندهای ژنتیکی و زیستی خاص هر زیرگونه را بررسی کنند.
این تغییر میتواند هم پژوهش و هم مراقبت‌های بالینی درباره اوتیسم را دگرگون کند (از طریق کمک به پزشکان برای پیش‌بینی مسیرهای متفاوت در تشخیص، رشد و درمان). زاوروالد می‌گوید: «توانایی تعریف زیرگونه‌های زیستی معنادار برای اوتیسم، پایه‌گذار تحقق چشم‌انداز پزشکی دقیق برای شرایط عصبی-رشدی است.»
اگرچه این مطالعه چهار زیرگونه را تعریف می‌کند، لیتمن تاکید می‌کند: «این بدان معنا نیست که فقط چهار گروه وجود دارد. بلکه یعنی اکنون ما یک چارچوب داده‌محور داریم که نشان می‌دهد حداقل چهار گروه وجود دارند و این گروه‌ها هم در کلینیک و هم در ژنوم معنا دارند.»
برای خانواده‌هایی که با اوتیسم مواجه‌اند، دانستن زیرگونه اوتیسم فرزندشان میتواند وضوح بیشتری به همراه داشته باشد و مراقبت، پشتیبانی و جامعه هدفمندی را فراهم کند. فاس-فایگ گفت: «درک علل ژنتیکی برای تعداد بیشتری از افراد دارای اوتیسم میتواند به نظارت رشدی هدفمندتر، درمان‌های دقیق‌تر و حمایت‌ها و سازگاری‌های متناسب در مدرسه یا محیط کار منجر شود. این اطلاعات میتواند به خانواده‌ها، زمانی که فرزندانشان هنوز خردسال هستند، تصویری روشن‌تر از علائمی که ممکن است تجربه کنند یا نه، آنچه باید در طول عمر مراقبش باشند، درمان‌هایی که باید پیگیری کنند، و نحوه برنامه‌ریزی برای آینده ارائه دهد.»
فراتر از سهم این مطالعه در درک زیرگونه‌های اوتیسم و زیست‌شناسی زمینه‌ای آن، این پژوهش چارچوب قدرتمندی برای شناسایی سایر بیماری‌های پیچیده و ناهمگون و یافتن زیرگونه‌های بالینی مرتبط فراهم می‌کند. تیسفلد می‌گوید: «این یافته‌ها دروازه‌ای به سوی کشفیات علمی و بالینی بی‌شمار می‌گشایند.»
اتیسم فقط یک وضعیت یا اختلال نیست؛ طیفی گسترده از ویژگی‌های رفتاری، شناختی و احساسی است که میتواند در هر فرد به‌شکلی متفاوت بروز کند. برخی افراد با اتیسم ممکن است به‌سختی صحبت کنند یا نیاز به حمایت دائمی داشته باشند، در حالی‌که برخی دیگر، مانند کودکان با اتیسم خفیف، ممکن است در نگاه اول کاملا «عادی» به‌نظر برسند.
اما این عادی بودن در ظاهر، لزوما به‌معنای درک و تجربه یکسان از دنیا نیست.
کودکان دارای اتیسم خفیف اغلب در برقراری ارتباط اجتماعی، درک ظرافت‌های گفتار یا مدیریت محرک‌های محیطی با چالش‌هایی پنهان روبه‌رو هستند. چون این چالش‌ها همیشه قابل مشاهده نیستند، اغلب نادیده گرفته می‌شوند یا اشتباه تفسیر می‌شوند.
در این انیمیشن، به درون ذهن یک کودک با اتیسم خفیف سفر می‌کنید.
دوبله شده توسط آقای آرمین ناصری برای تهران اتیسم
منبع ویدئوی اصلی: https://youtu.be/koMcqawOtLI?feature=shared
هر روز، بدون آن‌که متوجه شویم، با انبوهی از محرک‌های دیداری، شنیداری، بویایی، لمسی، احساسی و… روبه‌رو هستیم. کافی است لحظه‌ای خود را در واگن شلوغ مترو تصور کنید: صداهای درهم، گفت‌وگوهای اطراف، بوهای مختلف، تصویرهای متنوع و بی‌وقفه و…
برای بسیاری از ما، مغز این حجم از اطلاعات را به‌سادگی پردازش و فیلتر می‌کند. اما برای فردی که با اتیسم زندگی می‌کند، همین تجربه میتواند طاقت‌فرسا و گاهی فلج‌کننده باشد.
در این انیمیشن، ببینید دنیای روزمره از دریچه ذهن یک فرد دارای اتیسم چگونه می‌گذرد.
دوبله شده توسط آقای آرمین ناصری برای تهران اتیسم
منبع ویدئوی اصلی: https://m.youtube.com/watch?v=rP1S8ip4VVE
نویسنده مقاله: رسول رحمتی
بازبینی و ویرایش: دکتر محمد کیانی
بازداری پاسخ (Response Inhibition) یکی از توانایی‌های کلیدی مغز در کنترل رفتار است که به فرد امکان می‌دهد در برابر تمایلات یا واکنش‌های فوری خود مقاومت کند و رفتار مناسب‌تری را جایگزین کند. این مهارت، بخش مهمی از عملکردهای اجرایی مغز به شمار می‌رود و نقش مهمی در زندگی روزمره، به‌ویژه در تعاملات اجتماعی و تنظیم هیجانی، ایفا می‌کند. در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم، ضعف در بازداری پاسخ میتواند به شکل‌هایی چون دشواری در توقف رفتارهای تکراری، واکنش‌های ناگهانی یا ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها بروز کند. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر مفهوم بازداری پاسخ، نحوه تاثیر آن در کودکان دارای اوتیسم و راهکارهای توان‌بخشی و درمانی خواهیم پرداخت. با تهران اتیسم همراه باشید.
بازداری پاسخ به توانایی فرد در متوقف‌کردن یک رفتار خودکار، ناپسند یا نامناسب در موقعیتی خاص گفته می‌شود. این مهارت بخشی از عملکردهای اجرایی مغز است و به فرد امکان می‌دهد که در برابر تکانه‌ها، عادات یا پاسخ‌های قبلی مقاومت کند و پاسخی متناسب با موقعیت را انتخاب کند. بازداری پاسخ معمولا با فعالیت در نواحی پیش‌پیشانی مغز در ارتباط است و برای سازگاری با محیط‌های پیچیده، رعایت قوانین، و انجام وظایف چندمرحله‌ای ضروری است.
مثال‌هایی از بازداری پاسخ در کودکان
منتظر ماندن برای نوبت: وقتی کودکی در حال بازی با گروهی دیگر است و باید صبر کند تا نوبتش برسد، بازداری پاسخ به او کمک می‌کند که بدون پریدن وسط بازی یا قطع کردن دیگران، نوبت خود را رعایت کند.
نخندیدن در موقعیت نامناسب: کودک ممکن است در موقعیتی قرار بگیرد که چیزی خنده‌دار برایش اتفاق بیفتد (مثلا افتادن کسی)، اما بازداری پاسخ به او کمک می‌کند که بفهمد خندیدن در آن لحظه ممکن است بی‌احترامی تلقی شود.
پرهیز از خوردن خوراکی ممنوعه: وقتی یک خوراکی جذاب جلوی کودک گذاشته شده ولی به او گفته شده که باید تا بعد از غذا صبر کند، توانایی بازداری پاسخ به او کمک می‌کند که وسوسه را کنترل کند و منتظر بماند.
در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم، این مهارت ممکن است دچار نقص باشد، که میتواند منجر به بروز رفتارهای ناگهانی، بی‌تناسب یا تکراری شود.
این چند مثال را مرور کنیم
قطع کردن صحبت دیگران: کودک دارای اتیسم ممکن است نتواند صبر کند تا صحبت دیگران تمام شود و پیوسته وسط صحبت والدین، معلم یا همسالان صحبت کند، حتی وقتی بارها به او گفته شده که باید منتظر بماند.
رفتارهای تکراری حرکتی (مانند تکان دادن دست‌ها یا پریدن): حتی وقتی در موقعیت‌هایی قرار دارد که چنین رفتارهایی نامناسب هستند (مثلا در کلاس یا مهمانی)، کودک دارای اتیسم ممکن است نتواند آن‌ها را متوقف کند، چون بازداری پاسخ ضعیف است.
پاسخ‌های هیجانی شدید و ناگهانی: در مواجهه با ناکامی‌های کوچک (مثلا خراب شدن یک اسباب‌بازی یا تغییر در برنامه روزمره)، کودک دارای اتیسم ممکن است فورا فریاد بزند، جیغ بکشد یا اشیایی را پرت کند، چون نمی‌تواند واکنش هیجانی خود را کنترل یا مهار کند.
پافشاری بر انجام یک فعالیت خاص: مثلا وقتی والدین می‌خواهند کودک از تبلت جدا شود، او ممکن است بارها مخالفت کند، گریه کند یا مقاومت شدید نشان دهد، چون نمی‌تواند میل درونی‌اش به ادامه فعالیت را متوقف کند.
تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که ضعف در مهارت بازداری یکی از مشکلات شایع در کودکان اوتیسم است که میتواند زمینه‌ساز مشکلات رفتاری متعددی شود از جمله
اختلال در عملکرد قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex): این بخش از مغز نقش کلیدی در مهارت‌های اجرایی و بازداری دارد. مطالعات تصویربرداری عصبی نشان داده‌اند که عملکرد و اتصال عصبی این ناحیه در کودکان دارای اتیسم نسبت به کودکان معمولی دچار نارسایی است.
اختلال در مسیرهای نوروشیمیایی: کاهش سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین که در تنظیم توجه و بازداری نقش دارند.
اختلال در مهار پاسخ‌های عاطفی: ضعف بازداری تنها در مهار پاسخ‌های رفتاری نیست بلکه شامل مهار پاسخ‌های هیجانی نیز می‌شود، که میتواند باعث رفتارهای هیجانی ناگهانی شود.
به این چند نکته در مورد اهمیت اجرای برنامه‌های آموزشی و درمانی برای بهبود بازداری پاسخ در کودکان دارای اتیسم توجه کنید.
بازداری پاسخ یکی از مهارت‌های اساسی برای رشد شناختی، رفتاری و اجتماعی کودکان است و در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم، توجه ویژه به این حوزه میتواند تغییرات قابل توجهی در کیفیت زندگی کودک و خانواده ایجاد کند. شناخت دقیق این مهارت و درک چالش‌هایی که ضعف آن ایجاد می‌کند، نخستین گام برای انتخاب مداخلات موثر و هدفمند است.
مرکز تهران اتیسم مجموعه‌ای متنوع از برنامه‌های آموزشی و درمانی مبتنی بر شواهد علمی و تجربی را در قالب یک رویکرد جامع آموزشی-درمانی برای ارتقاء مهارت‌های بازداری پاسخ در کودکان دارای اتیسم ارائه می‌کند. این برنامه‌ها با تمرکز بر بازی، تعامل و یادگیری تدریجی، به خانواده‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های اجرایی فرزندان خود را گام‌به‌گام تقویت کنند.
Miyake, A., Friedman, N. P., Emerson, M. J., Witzki, A. H., Howerter, A., & Wager, T. D. (2000).
"The unity and diversity of executive functions and their contributions to complex “frontal lobe” tasks: A latent variable analysis." Cognitive Psychology, 41(1), 49–۱۰۰.
Ozonoff, S., Pennington, B. F., & Rogers, S. J. (1991).
"Executive function deficits in high-functioning autistic individuals: relationship to theory of mind." Journal of Child Psychology and Psychiatry, 32(7), 1081-1105.
Christ, S. E., Holt, D. D., White, D. A., & Green, L. (2007).
"Inhibitory control in children with autism spectrum disorder." Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(6), 1155-1165.
Kenworthy, L., Yerys, B. E., Anthony, L. G., & Wallace, G. L. (2008).
"Understanding executive control in autism spectrum disorders in the lab and in the real world." Neuropsychology Review, 18(4), 320-338.
Di Martino, A., Ross, K., Uddin, L. Q., Sklar, A. B., Castellanos, F. X., & Milham, M. P. (2009). "Functional brain correlates of response inhibition in children and adults with autism spectrum disorders." Human Brain Mapping, 30(10), 3329-3340.
Kenworthy, L., Yerys, B. E., Anthony, L. G., & Wallace, G. L. (2014).
"Improving executive, emotional, and social functioning in autism spectrum disorder with the Unstuck and On Target! Program." Autism, 18(8), 890-906.
نویسنده: رسول رحمتی
بازبینی و ویرایش: دکتر محمد کیانی
کودکان دارای اوتیسم گاهی رفتارهایی رو بارها و بارها تکرار می‌کنند. این رفتارها میتواند به خاطر کمبود بعضی ویتامین‌ها و مواد معدنی باشد (مثل روی، منیزیم و ویتامین دی) که برای کارکرد صحیح مغز بسیار حیاتی هستند. وقتی این مواد ناکافی باشد، مغز عملکرد درستی نخواهد داشت و رفتارهای تکراری زیاد می‌شود. تحقیقات جدید نشان داده است که بررسی تامین کافی این مواد منجر به بهبود رفتار می‌شود. در ادامه این با تهران اتیسم همراه باشید تا یافته‌های علمی جدید را بررسی کنیم.
رفتارهای تکراری یکی از نشانه‌های اصلی در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم است که شامل حرکت‌های مکرر، تمرکز بیش از حد روی اشیاء یا نظم خاصی در کارها می‌شود. این رفتارها گاهی می‌توانند مانع یادگیری، بازی با دیگران یا داشتن تعاملات اجتماعی مؤثر شوند. در سال‌های اخیر، پژوهش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که وضعیت تغذیه‌ای کودکان ممکن است نقش مهمی در بروز یا کاهش این رفتارها داشته باشد. برخی ریزمغذی‌ها مانند روی، منیزیم و ویتامین د، برای رشد و عملکرد مناسب مغز بسیار حیاتی هستند.
روی و منیزیم به مغز کمک می‌کنند تا انتقال پیام‌های عصبی به‌درستی انجام شود. نبودن مقدار کافی این مواد در بدن میتواند باعث بی‌قراری، اضطراب و رفتارهای تکراری شود. ویتامین د نیز به رشد مغز، عملکرد سیستم ایمنی و تنظیم خلق‌وخو کمک می‌کند. کمبود این مواد در خون کودکان دارای اتیسم بیشتر از کودکان دیگر مشاهده شده است و این مسئله ممکن است بر شدت علائم رفتاری آن‌ها تاثیر بگذارد.
در یک پژوهش معتبر در سال ۲۰۲۳، محققان به ۶۰ کودک دارای اتیسم، به مدت ۳ ماه مکمل‌های روی و منیزیم دادند. نتایج نشان داد که رفتارهای تکراری این کودکان کمتر شد و سطح بی‌قراری‌شان نیز کاهش یافت. همچنین مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۲۴ نشان داد کودکانی که سطح ویتامین D خونشان بالاتر بود، رفتارهای تکراری کمتری داشتند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که مصرف درست و علمی ریزمغذی‌ها میتواند بخشی از برنامه درمانی موثر باشد.
یکی از نکات مهمی که در استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای باید در نظر گرفته شود، تفاوت‌های فردی در پاسخ به آن‌هاست. ژنتیک، سطح متابولیسم، وضعیت گوارشی و وجود سایر مشکلات پزشکی میتواند تعیین‌کننده باشد که یک کودک تا چه حد از مصرف این ریزمغذی‌ها سود می‌برد. برای مثال، برخی از کودکان دارای اتیسم دچار مشکلات جذب در دستگاه گوارش هستند که باعث می‌شود حتی با مصرف مکمل‌ها، سطح مواد مغذی در خون بالا نرود. همچنین، عواملی مانند نوع رژیم غذایی، میزان قرارگیری در معرض نور خورشید (برای ویتامین D)، یا مصرف داروهای خاص میتواند در اثربخشی مکمل‌ها نقش داشته باشد. بنابراین، بررسی جامع وضعیت بدنی هر کودک قبل از آغاز مداخله تغذیه‌ای، ضروری است.
برای اینکه تاثیر ریزمغذی‌ها در کاهش رفتارهای تکراری به‌درستی ظاهر شود، لازم است تغذیه بخشی از یک رویکرد جامع به سبک زندگی کودک باشد. خواب کافی، فعالیت بدنی منظم و کاهش استرس‌های محیطی نیز بر عملکرد مغز و تنظیم رفتاری تاثیر دارند. مثلا کمبود خواب میتواند اثر مثبت ویتامین D یا منیزیم را خنثی کند، یا تغذیه سالم در کنار زمان‌بندی منظم وعده‌های غذایی میتواند به ثبات خلق‌وخوی کودک کمک کند. بنابراین، بهبود وضعیت تغذیه‌ای نباید به‌صورت جداگانه دیده شود، بلکه باید در چارچوب یک سبک زندگی حمایتگر و منظم قرار بگیرد که نیازهای جسمی و روانی کودک را هم‌زمان در نظر می‌گیرد.
مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای باید حتما با تجویز پزشک و بعد از انجام آزمایش خون انجام شود. هر کودکی ممکن است واکنش متفاوتی نشان دهد، به‌ویژه اگر شدت علائم یا شرایط بدنی خاصی داشته باشد. این روش درمانی به‌تنهایی کافی نیست، اما اگر همراه با روش‌های تخصصی مانند تحلیل رفتار کاربردی باشد، اثربخشی آن بیشتر خواهد شد.
تحقیقات نشان می‌دهند که تامین مناسب مواد مغذی مانند روی، منیزیم و ویتامین D، میتواند نقش مهمی در کاهش رفتارهای تکراری در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم داشته باشد. این یافته‌ها به ما کمک می‌کند تا درمان‌های تلفیقی و هدفمندتری برای این کودکان طراحی کنیم.
اگر در این زمینه برای کودک خود نیاز به مشاوره دارید می‌توانید از متخصصان مرکز تهران اتیسم راهنمایی بگیرید.
Yasuda, H., & Tsutsui, T. (2023).
Effects of zinc and magnesium supplementation on repetitive behaviors in children with autism spectrum disorder: A double-blind randomized trial.
Nutrients, 15(6), 1189.
https://doi.org/10.3390/nu15061189
Saad, K., Abdel-Rahman, A. A., Elserogy, Y. M., Al-Atram, A. A., & Bjørklund, G. (2024).
Vitamin D status in autistic children and the impact of vitamin D supplementation on behavioral symptoms: A randomized clinical trial.
Child Neurology Open, 11, 1–۹.
https://doi.org/10.1177/2329048X241171235
Adams, J. B., Audhya, T., McDonough-Means, S., Rubin, R. A., Quig, D., & Geis, E. (2023).
Nutritional and metabolic status of children with autism vs. neurotypical children, and the association with autism severity.
Autism Research and Treatment, 2023, Article ID 5840934.
https://doi.org/10.1155/2023/5840934
در این ویدئو که در تهران اتیسم زیرنویس شده ۱۰ نکته مهم که درباره اتیسم باید بدانیم را با هم مرور می‌کنیم. با ما همراه باشید.
می‌خواهید بیشتر درباره اتیسم بدانید؟ به شما پیشنهاد می‌کنیم مقاله “اتیسم چیست؟ راهنمای جامع اوتیسم از علایم تا درمان” را مطالعه کنید.
نویسنده: سیدرسول رحمتی
بازبینی و ویرایش: دکتر محمد کیانی
نظریه ذهن (Theory of Mind) یکی از توانایی‌های شناختی کلیدی در انسان است که امکان درک افکار، باورها، احساسات و نیات دیگران را فراهم می‌سازد. این توانایی نقش مهمی در برقراری تعاملات اجتماعی دارد. در کودکان با اختلال طیف اتیسم (ASD)، اختلال در رشد نظریه ذهن یکی از ویژگی‌های بارز محسوب می‌شود که میتواند به مشکلات در ارتباطات اجتماعی، همدلی و درک رفتارهای دیگران منجر شود. مطالعات نشان داده که تعامل چهره‌به‌چهره یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری این توانایی در اوایل زندگی کودک است. در ادامه با تهران اتیسم همراه باشید تا درباره اهمیت تعامل چهره به چهره در کودکان دارای اوتیسم صحبت کنیم.
در مورد توانایی نظریه ذهن و اهمیت آن در بالا نوشتیم، اما بیاید این مثال را با هم مرور کنیم تا درک خوبی از نظریه ذهن پیدا کنیم.
فرض کنید آرش و خواهرش در اتاقی هستند. خواهر عروسکش را زیر تخت می‌گذارد و از اتاق بیرون می‌رود. حالا آرش عروسک را برمی‌دارد و داخل کمد می‌گذارد. حالا از آرش می‌پرسیم:
«وقتی خواهرت برگرده دنبال عروسکش، کجا رو نگاه می‌کنه؟»
اگر آرش بگوید: «زیر تخت»، یعنی او درک کرده که خواهرش همچنان باور دارد که عروسک زیر تخت است (چون خواهر جا به جا شدن مکان عروسک توسط آرش را ندیده). با این پاسخ یعنی آرش توانایی «نظریه ذهن» دارد.
حالا فرض کنیم توانایی نظریه ذهن در آرش توسعه پیدا نکرده است. در این حالت آرش پاسخ می‌دهد: “داخل کمد“
در واقعیت، خواهر آرش خبر ندارد که عروسک داخل کمد است ولی چون آرش توانایی نظریه ذهن ندارد و می‌داند که عروسک داخل کمد است، از نظر ذهنی این تفکیک را نمی‌تواند قائل شود که خواهرش جور دیگری فکر می‌کند.
نوزادان از طریق نگاه کردن به چهره مراقبان خود (مادر، پدر، دایه و…)، لبخند زدن، تقلید حالات چهره و دنبال‌کردن نگاه دیگران، شروع به یادگیری درک ذهنی دیگران می‌کنند. تعامل چهره‌به‌چهره نوعی کانال اولیه برای رشد اجتماعی-شناختی است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کودکان دارای رشد عادی معمولا در سن ۱۸ تا ۲۴ ماهگی قادر به درک ابتدایی از باورهای دیگران هستند. این در حالی است که کودکان دارای اتیسم در همین بازه سنی، معمولا از برقراری ارتباط چشمی پرهیز می‌کنند، حالات چهره دیگران را کمتر تقلید می‌کنند و در دنبال‌کردن نگاه ضعیف‌تر هستند.
شواهد تجربی مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ که با استفاده از تصویربرداری مغزی fMRI روی کودکان ۳ تا ۵ ساله انجام شد، نشان داد کودکانی که تجربه بیشتری از تعامل چهره‌به‌چهره (با والدین یا درمانگر) دارند، در نواحی مغزی مرتبط با نظریه ذهن (مانند قشر پیش‌پیشانی و اتصال گیجگاهی-جداری) فعالیت بیشتری نشان می‌دهند. این یافته‌ها حاکی از آن است که تعاملات اولیه چهره‌به‌چهره میتواند مسیرهای عصبی مربوط به فهم اجتماعی را تقویت کند.
برنامه‌های درمانی معتبر به طور خاص روی تعامل چهره‌به‌چهره تمرکز دارند و تلاش می‌کنند از طریق بازی‌های مشترک، راهکارهای مبتنی بر تماس چشمی و تقلید متقابل، توجه مشترک و تبادلات هیجانی را تقویت کنند. این تکنیک‌ها زمینه‌ساز شکل‌گیری نظریه ذهن می‌شود.
در آموزش و درمان به روش ABA، تمرین‌هایی مانند “نشان بده کجا نگاه می‌کنم” یا “چه حسی دارد؟” به صورت مستقیم با درک ذهن دیگران در ارتباط هستند و این تمرین‌ها با توجه به سطح رشدی کودک برای او طراحی و اجرا می‌شود.
نظریه ذهن یکی از زیرساخت‌های کلیدی در رشد اجتماعی-شناختی انسان است که شکل‌گیری آن در سال‌های ابتدایی زندگی، به‌ویژه از طریق تعاملات چهره‌به‌چهره، ممکن می‌شود. در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم، این مسیر معمولا با تاخیر یا دشواری‌هایی همراه است، که خود را در شکل‌گیری ضعیف همدلی، درک دیدگاه دیگران و تعامل اجتماعی موثر نشان می‌دهد.
خانواده‌هایی که کودک دارای اوتیسم دارند، با فراهم کردن فرصت‌های هدفمند برای تماس چشمی، تقلید متقابل، بازی‌های اشتراکی و تمرین‌های ویژه طراحی‌شده توسط متخصصان، می‌توانند نقش مهمی در تقویت این توانایی ایفا کنند. نکته‌ی کلیدی، نه صرفا «آموزش مهارت»، بلکه ساختن پایه‌های ذهنی برای درک ذهن دیگران است. کاری که نیازمند استمرار، تخصص و ارتباط‌گیری صحیح است.
در مرکز تهران اتیسم، تیم تخصصی درمانگران و مربیان با رویکردهای علمی و به روز، به‌صورت حرفه‌ای روی تقویت نظریه ذهن در کودکان دارای اتیسم کار می‌کنند. از ارزیابی‌های دقیق گرفته تا مداخلات ساختاریافته‌ی مبتنی بر بازی، ارتباط و تعامل اجتماعی بخشی از خدمات مرکز تهران اتیسم برای کودکان دارای اتیسم است. همچنین در این مرکز کارگاه‌های تخصصی ویژه‌ی مادران، پدران و مراقبان کودک بصورت دوره‌ای برگزار می‌شود.
کارگاهی مثل آموزش ارتباط از طریق بازی که برای والدین یا مراقبین کودک برگزار می‌شود به شما کمک می‌کند تا بتوانید در خانه بسیاری از مهارت‌ها و توانایی‌های ارتباطی در کودک خود را تقویت کنید.
اگر تمایل به شرکت در این کارگاه دارید با مرکز تماس حاصل نمایید تا موقعیت خود را در گروه رزرو کنید.
Frith, U., & Frith, C. D. (2023). The development of Theory of Mind in Autism: New evidence from neuroimaging. Trends in Cognitive Sciences.
Dawson, G., et al. (2023). Early intervention and neural plasticity in autism: Can engaging face-to-face interaction improve social brain networks? Journal of Child Psychology and Psychiatry.
Mundy, P. (2022). Joint attention, social cognition, and the development of theory of mind in autism. Development and Psychopathology.
در این ویدئو خانم سپیده سلطانی پژوهشگر حوزه اختلالات عصب تحولی با بیان ساده درباره روابط مادر و کودک و تاثیر جدایی از مادر، در برهم خوردن سیستم اکسی‌توسین صحبت می‌کند.
اکسی‌توسین یک هورمون‌های پپتیدی و نوروپپتید است که در عامه مردم به نام هورمون عشق شناخته می‌شود
خانم سلطانی زیر نظر دکتر منیره منصوری در پژوهشکده علوم شناختی و مغز دانشگاه شهید بهشتی با ریاست پروفسور حمیدرضا پوراعتماد به تازگی نتایج پژو‌هش‌های خود را در این زمینه منتشر کرده‌است.
نویسنده مقاله: دکتر محمد کیانی – تهران اتیسم
در دنیایی که تصویرسازی از اوتیسم هنوز با کلیشه‌های متعددی همراه است، سریال The Good Doctor (دکتر خوب) تولید سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۴ از شبکه ABC آمریکا، قدمی نوآورانه و تاثیرگذار برای معرفی چهره‌ای متفاوت از توانمندی در بستر اتیسم برداشته است. این سریال، با تمرکز بر زندگی یک پزشک جوان در طیف اوتیسم، نه‌تنها مخاطبان عمومی، بلکه به‌ویژه والدین کودکان دارای اتیسم را به تامل و امید دعوت می‌کند. با تهران اتیسم همراه باشید تا مرور کوتاهی بر این سریال و اهمیت تماشای آن داشته باشیم.
قهرمان اصلی سریال دکتر خوب، دکتر «شان مورفی» است. یک جراح با استعداد خارق‌العاده و حافظه‌ای بی‌نظیر که دارای اوتیسم است. داستان با برش‌هایی از کودکی او آغاز می‌شود، چالش‌های زیادی در ارتباط‌گیری، درک زبان بدن، تعاملات اجتماعی و عدم پشتیبانی و درک از سوی پدر خانواده.
داستان اما از جایی آغاز می‌شود که او با پشتیبانی‌های فراوان یک نیکوکار دوران کودکی و نوجوانی را گذرانده و توانسته به عنوان یک پزشک فارغ التحصیل شود و حالا به دنبال آغاز دوره تخصص پزشکی است.
به زودی در سریال خواهیم دید که استعدادهای استثنایی‌اش در درک ساختار بدن انسان، تجزیه و تحلیل پزشکی و دقت در جزئیات، او را به یکی از برجسته‌ترین پزشکان جوان تبدیل می‌کند. هر چند این بخش مهم داستان نیست!
سریال ما را وارد دنیای شان می‌کند؛ جهانی که در آن صداها، نورها، اضطراب‌های اجتماعی و سوء‌برداشت‌ها، هر روز او در یک آزمون و چالشی بزرگ قرار می‌دهد. اما در میان این چالش‌ها، شان راه خود را پیدا می‌کند، رشد می‌کند و اطرافیان را نیز به بازنگری در قضاوت‌هایشان وا‌می‌دارد.
یکی از نقاط قوت این سریال، نحوه‌ی روایت اتیسم است. برخلاف بسیاری از آثار تلویزیونی و سینمایی که یا فرد اوتیسم را فردی عجیب با استعدادهای خارق‌العاده نمایش می‌دهند و یا بر عکس، در پی نمایش ناتوانی‌ها هستند، سریال The Good Doctor به دنبال نگاهی متعادل است. این سریال نشان می‌دهد که با وجود محدودیت‌های ارتباطی، فرد دارای اوتیسم میتواند در بالاترین سطوح حرفه‌ای موفق باشد.
برای والدینی که فرزندشان با چالش‌های اوتیسم زندگی می‌کند، دیدن این تصویر واقعی از رشد و موفقیت فردی میتواند تجربه‌ای الهام‌بخش و آموزنده باشد. شان مورفی، نماد امید است— نه به‌معنای نادیده‌گرفتن سختی‌ها، بلکه به‌معنای باور به پتانسیل‌های نهفته افراد دارای اتیسم و ارزشهای فراهم‌کردن بستر مناسب برای رشد این استعدادها
یکی از مفاهیم مهمی که در سال‌های اخیر توجه بیشتری در حوزه روان‌شناسی و علوم اعصاب به خود جلب کرده، «نورودایورسیتی» یا تنوع عصبی است. این مفهوم بر این اصل استوار است که تفاوت‌های مغزی مانند اتیسم، ADHD، دیسلکسی (اختلال خواندن) و سایر تفاوت‌های عصبی، نه بیماری یا نقص، بلکه بخشی طبیعی از تنوع انسان هستند. نورودایورسیتی می‌کوشد نگاه جامعه را از «درمان» به «درک»، «پذیرش» و «توانمندسازی» تغییر دهد.
سریال دکتر خوب در عمل نمونه‌ای از نمایش نورودایورسیتی است. شخصیت شان مورفی نه به‌عنوان فردی نیازمند ترحم، بلکه به‌عنوان پزشکی با رویکردی منحصربه‌فرد نسبت به مسائل پزشکی معرفی می‌شود. این سریال به مخاطب نشان می‌دهد اگر جامعه بتواند فضا را برای مشارکت همه افراد فراهم کند، توانایی و خلاقیت در ذهن‌هایی با ساختار متفاوت شکوفا می‌شوند.
چنین روایتی میتواند برای والدین کودکان در طیف اوتیسم بسیار الهام‌بخش باشد چرا که آن‌ها را تشویق می‌کند فراتر از برچسب‌ها و محدودیت‌های رایج، به توانمندی‌ها، استعدادهای نهفته و ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرزند خود نگاه کنند.
وقتی والدین با افتخار و آگاهی، اوتیسم فرزندشان را بپذیرند و آن را پنهان نکنند، این پیام مهم را به اطرافیان و جامعه منتقل می‌کنند که تنوع عصبی بخشی طبیعی از انسان بودن است. چنین پذیرشی، زمینه‌ساز درک متقابل، تعامل سالم و کاهش تبعیض‌های اجتماعی خواهد شد.
از سوی دیگر، فراهم‌کردن فرصت‌هایی برای شکوفایی توانایی‌های خاص این کودکان، خواه در زمینه‌های هنری، تحلیلی، فنی یا اجتماعی، نیازمند حمایت آگاهانه از سوی خانواده، مدرسه و جامعه است. نمایش چنین الگویی در سریال The Good Doctor یادآور این حقیقت است که با شناخت، پذیرش و پرورش درست، مسیر رشد و موفقیت برای همه، حتی با تفاوت‌های عصبی، قابل ترسیم است.
سریال The Good Doctor تنها یک داستان سرگرم‌کننده نیست، بلکه فرصتی است برای تامل در مورد چگونگی برخورد ما با تفاوت‌ها، به‌ویژه در مورد اوتیسم. این مجموعه میتواند والدین را یاری دهد تا با چشمی بازتر و دلی گرم‌تر، فرزندان خود را در مسیر زندگی همراهی کنند.
دیدن این سریال برای همه، به‌ویژه خانواده‌هایی که با چالش‌های اوتیسم آشنا هستند، توصیه می‌شود؛ چرا که شاید در دل داستان‌های پزشکی‌اش، بتوان روزنه‌هایی از امید، الهام و درک عمیق‌تر نسبت به جهان اتیسم یافت.
در پایان، لازم به یادآوری است که سریال The Good Doctor محصول فرهنگی آمریکاست و مانند بسیاری از آثار نمایشی غربی، برخی از موضوعات، روابط بین‌فردی یا سبک زندگی شخصیت‌ها ممکن است با ارزش‌ها، سنت‌ها و باورهای فرهنگی خانواده‌های ایرانی همخوانی کامل نداشته باشد. افراد می‌توانند با دقت و گزینش، قسمت‌هایی از سریال را که با معیارهای شخصی یا خانوادگی‌شان همسو نیست، نادیده بگیرند یا از تماشای آن صرف‌نظر کنند، بی‌آن‌که لطمه‌ای به پیام اصلی و الهام‌بخش سریال وارد شود.
توجه داشته باشید که این سریال برای تماشای بزرگسالان ساخته شده و به‌هیچ‌وجه برای نمایش به کودکان مناسب نیست.