اخبار مرکز اتیسم

سال گذشته در چنین روزی مراسم نکوداشت پروفسور حمیدرضا پوراعتماد به پاس بیش از ربع قرن خدمات ارزشمند ایشان به جامعه اتیسم ایران، در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد. این مراسم که به همت خانواده‌های کودکان دارای اتیسم، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشکده علوم شناختی و مغز دانشگاه شهید برگزار می‌شد فرصتی بود برای مکث بر مسیر پرثمری که در طول دهه‌ها طی شده، برای تامل در جایگاه شخصیتی که تاثیر او هم در ساختارهای علمی و هم در زیست خانواده‌های متاثر از اختلال طیف اتیسم، انکارناپذیر است.

این بزرگداشت صرفا تجلیلی از گذشته نبود، بلکه نشانه‌ای از اهمیت تداوم نگاهی بود که از ابتدا با نهادسازی، پژوهش، آموزش و مشارکت خانواده‌ها شکل گرفت. پروفسور پوراعتماد از جمله معدود چهره‌هایی است که توانسته میان دانش نظری، تجربه بالینی و دغدغه اجتماعی پیوندی پایدار برقرار کند؛ پیوندی که امروز نیز در بسیاری از حوزه‌های سیاست‌گذاری و خدمات تخصصی اتیسم قابل ردیابی است.

ساخت نهادهایی همچون مرکز ساماندهی درمان و توانبخشی اختلالات اتیستیک، راه‌اندازی برنامه‌های دانشگاهی در روان‌شناسی بالینی کودک و نوجوان و علوم شناختی، تدوین اسناد، ضوابط و آیین‌نامه‌های تخصصی روانشناسی کشور و تاسیس مراکز جامع اتیسم، بخشی از کارنامه‌ای است که نه تنها در قامت پروژه‌های اجرایی، بلکه به مثابه زیرساخت‌های فرهنگی و حرفه‌ای تاثیرگذار بوده‌اند. استمرار این مسیر، به‌خودی‌خود یکی از دستاوردهای بنیادینی است که نقش او را در حافظه نهادی کشور تثبیت می‌کند.

در مراسم سال گذشته، آن‌چه بیش از سخنرانی‌ها در خاطر ماند، روایت‌های والدینی بود که تجربه مواجهه با نهادهای تحت هدایت دکتر پوراعتماد را بازگو کردند. این روایت‌ها نشان می‌داد که اثر یک سیاست یا ساختار، زمانی معنا می‌یابد که در زندگی روزمره افراد قابل لمس باشد. گفت‌وگوهای آن روز نشان داد که چگونه نگاه انسانی، همراه با رویکردی علمی، می‌تواند اعتماد، امید و مسیر را برای خانواده‌ها بازسازی کند.

مرور این مسیر در سالگرد آن مراسم، یادآور این پرسش است که چگونه می‌توان آن نگاه موثر را به الگویی پایدار در سطح سیاست عمومی و آموزش تبدیل کرد. در شرایطی که خدمات روان‌شناختی و شناختی همچنان با چالش‌هایی چون پراکندگی، کمبود منابع تخصصی و ضعف آموزش عمومی روبه‌روست، بازخوانی تجربه‌های موفق گذشته می‌تواند راهگشا باشد، به شرط آنکه با دیدی توسعه‌محور نگریسته شود.

بزرگداشت جایگاه پروفسور پوراعتماد، تنها اشاره به یک چهره نیست، بلکه یادآوری یک افق است: افقی که در آن علم، اخلاق حرفه‌ای و تعهد اجتماعی در کنار هم قرار می‌گیرند. این یادآوری نه صرفا برای قدردانی، که برای طرح دوباره‌ این پرسش است که چه باید کرد تا مسیرهای گشوده‌شده، عمیق‌تر و ماندگارتر ادامه یابند. سالگرد آن مراسم، بهانه‌ای‌ست برای ادامه گفت‌وگو؛ گفت‌وگویی که یک سال پیش آغاز شد، اما پایان ندارد.

 

– دکتر محمد کیانی، مرکز تهران اتیسم

 

---

 

فروردین امسال همچون هرسال مصادف شده است با رویدادهایی همچون روز جهانی آگاهی از اوتیسم ۲۰۲۵ و ماه آگاهی رسانی درباره اوتیسم.

مرکز تهران اتیسم نیز به رسم هرساله در این زمان، در راستای عمل به مسئولیت اجتماعی خود، فعالیت‌هایی را در جهت افزایش و ارتقاء دانش ایرانیان درباره اختلال طیف اتیسم انجام می‌دهد.

یکی از این فعالیت‌ها، حضور در شهرهای مختلف کشور عزیزمان ایران و آگاهی رسانی درباره اوتیسم است.

امسال این وظیفه ارزشمند را سرکار خانم آرزو بصیری از مرکز تهران اتیسم بر عهده داشته‌اند. در ادامه می‌توانید بخش اول گزارش فعالیت‌های ایشان را مشاهده نمایید.

با سپاس ویژه از سرکار خانم آرزو بصیری – مرکز تهران اتیسم

---

سازمان ملل متحد هر ساله دوم آوریل را به عنوان روز جهانی آگاهی از اوتیسم گرامی می‌دارد و با برگزاری برنامه‌های متنوع، بر اهمیت حمایت از افراد دارای اتیسم و ارتقای درک عمومی نسبت به تنوع عصبی تاکید می‌کند. این روز از سال ۲۰۰۷، پس از تصویب قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل (A/RES/62/139)، به یک رویداد جهانی تبدیل شده است. هر ساله، سازمان ملل همراه با نهادهای بین‌المللی، دولت‌ها، و فعالان حوزه اتیسم، برنامه‌هایی برای آگاهی‌بخشی، ارتقای حقوق افراد دارای اتیسم و ایجاد سیاست‌های فراگیر اجرا می‌کند.

در کنار گرامیداشت این روز، سازمان ملل یک عنوان ویژه برای هر سال معرفی می‌کند که نشان‌دهنده‌ی تمرکز جهانی بر یک جنبه مهم از زندگی افراد دارای اتیسم است. این شعارها اغلب موضوعاتی مانند دسترسی به آموزش، اشتغال، حقوق بشر، فناوری‌های کمکی و مشارکت اجتماعی را شامل می‌شود.

نام‌گذاری سالانه نه‌تنها موجب افزایش آگاهی عمومی می‌شود، بلکه به سیاست‌گذاران، محققان و سازمان‌های حمایتی جهت می‌دهد تا برای بهبود شرایط زندگی افراد دارای اوتیسم اقدامات عملی انجام دهند.

 

شعار روز جهانی اتیسم سال ۲۰۲۵  (۱۴۰۴)

سازمان ملل متحد هر ساله تلاش کرده است تا تحقق کامل حقوق بشر و آزادی‌های اساسی افراد دارای اوتیسم را ترویج کند و مشارکت برابر آن‌ها در جامعه را تضمین نماید. در طول سال‌ها، پیشرفت‌های قابل توجهی در این زمینه حاصل شده است که بخش عمده‌ای از آن به لطف تلاش‌های بی‌وقفه‌ی مدافعان افراد دارای اتیسم بوده است، افرادی که تجارب زیسته‌ی خود را به مباحث جهانی وارد کرده‌اند.

امروزه، پس از گذشت بیش از ۱۷ سال، این جنبش جهانی از سطح آگاهی‌رسانی فراتر رفته و به سمت پذیرش، قدردانی و گنجایش اجتماعی حرکت کرده است و بر نقش و مشارکت ارزشمند افراد اوتیستیک در جوامع و سراسر جهان تاکید می‌کند.

مراسم سال ۲۰۲۵، با موضوع «پیشبرد تنوع عصبی و اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (SDGs)»، بر تلاقی میان تنوع عصبی و تلاش‌های جهانی برای توسعه‌ی پایدار تمرکز دارد. این رویداد نشان می‌دهد که چگونه سیاست‌ها و شیوه‌های فراگیر می‌تواند تغییرات مثبتی برای افراد دارای اوتیسم در سراسر جهان ایجاد کرده و به تحقق اهداف توسعه پایدار کمک کند.

 

تنوع عصبی (Neurodiversity) چیست؟

تنوع عصبی مفهومی است که بیان می‌کند مغزهای انسان‌ها به‌طور طبیعی به روش‌های متفاوتی عمل می‌کنند و این تفاوت‌ها بخشی از تنوع طبیعی گونه‌ی انسانی هستند. این اصطلاح که در دهه ۱۹۹۰ توسط جودی سینگر، جامعه‌شناس دارای اتیسم، مطرح شد، بر این اصل تاکید دارد که شرایط عصبی مانند اوتیسم، ADHD (اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی)، دیسلکسیا (نارساخوانی)، دیسپراکسیا (اختلال هماهنگی رشدی) و سایر تفاوت‌های شناختی نه به‌عنوان اختلال، بلکه به‌عنوان تنوع طبیعی در عملکرد مغز دیده شوند.

مفهوم تنوع عصبی تلاش می‌کند نگرش‌های سنتی پزشکی و آسیب‌شناسانه را که این شرایط را به عنوان مشکلاتی برای اصلاح یا درمان می‌بینند، به چالش بکشد و در عوض، به پذیرش و حمایت از این تفاوت‌ها بپردازد.

از دیدگاه تنوع عصبی، جامعه باید محیط‌هایی ایجاد کند که همه افراد، بدون در نظر گرفتن نوع پردازش شناختی‌شان، بتوانند پتانسیل‌های خود را شکوفا کنند. این دیدگاه به فراگیری در آموزش، محیط‌های کاری، مراقبت‌های بهداشتی و سیاست‌گذاری عمومی مربوط می‌شود. حمایت از تنوع عصبی به این معناست که به جای تلاش برای تغییر افراد، محیط را تغییر دهیم تا همه افراد، از جمله کسانی که به شیوه‌های متفاوتی فکر و عمل می‌کنند، بتوانند بدون تبعیض و محدودیت در جامعه مشارکت کنند.

شعار «پیشبرد تنوع عصبی و اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (SDGs)» در سال ۲۰۲۵، بر اهمیت ارتباط بین فراگیری عصبی و توسعه پایدار جهانی تاکید دارد. این شعار نشان می‌دهد که احترام به تنوع عصبی و ایجاد فرصت‌های برابر برای افراد با تفاوت‌های شناختی، نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند جوامع را نوآورتر، عادلانه‌تر و پایدارتر سازد.

 

اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (SDGs) چیست؟

اهداف توسعه پایدار (Sustainable Development Goals – SDGs) مجموعه‌ای از ۱۷ هدف جهانی است که توسط سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵ به عنوان بخشی از دستور کار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار تصویب شد. این اهداف به‌منظور از بین بردن فقر، محافظت از محیط‌ زیست و اطمینان از برخورداری همگان از صلح و رفاه طراحی شده‌ است. SDGs جایگزین اهداف توسعه هزاره (MDGs) شدند و بر چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی جوامع تاکید دارد.

 

اهمیت و محورهای اصلی SDGs

اهداف توسعه پایدار، یک چارچوب جهانی برای کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و جوامع فراهم می‌کند تا در مسیر توسعه عادلانه و پایدار حرکت کنند. این اهداف در سه بعد اصلی توسعه پایدار یعنی اقتصاد، جامعه و محیط‌زیست تمرکز دارند و تلاش می‌کنند تا به مسائلی مانند تغییرات اقلیمی، نابرابری، حقوق بشر و دسترسی به منابع ضروری بپردازند.

برخی از اهداف کلیدی SDGs شامل موارد زیر هستند:

• محو فقر (SDG 1) و پایان دادن به گرسنگی (SDG 2): تلاش برای از بین بردن فقر شدید و تضمین امنیت غذایی برای همگان.
• سلامت و رفاه (SDG 3): بهبود سلامت عمومی و دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی و درمانی.
• آموزش باکیفیت (SDG 4): تضمین آموزش فراگیر، عادلانه و باکیفیت برای همگان.
• برابری جنسیتی (SDG 5): توانمندسازی زنان و دختران و از بین بردن نابرابری‌های جنسیتی.
• اقدام برای تغییرات اقلیمی (SDG 13): کاهش اثرات تغییرات آب‌وهوایی و ترویج اقدامات پایدار برای محافظت از محیط زیست.
• کاهش نابرابری‌ها (SDG 10): کاهش شکاف‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در جوامع.
• ساختن شهرها و جوامع فراگیر (SDG 11) – طراحی فضاهایی که برای همه مناسب باشد.

 

نقش SDGs در زندگی روزمره و آینده جهان

اهداف توسعه پایدار نه‌تنها برای دولت‌ها، بلکه برای کسب‌وکارها، سازمان‌های غیردولتی و افراد جامعه نیز اهمیت دارند. شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از این اهداف، مدل‌های تجاری پایدار ایجاد کنند، سازمان‌های غیردولتی می‌توانند در اجرای پروژه‌های اجتماعی نقش‌آفرینی کنند و افراد می‌توانند از طریق سبک زندگی آگاهانه، در کاهش مصرف منابع و ترویج عدالت اجتماعی سهیم باشند.

با نزدیک شدن به سال ۲۰۳۰، توجه جهانی به پیشرفت و موانع تحقق SDGs افزایش یافته است. برخی کشورها و سازمان‌ها دستاوردهای قابل توجهی داشته‌اند، اما چالش‌هایی مانند بحران‌های اقتصادی، تغییرات آب‌وهوایی، و نابرابری‌های اجتماعی همچنان مانع تحقق کامل این اهداف هستند. به همین دلیل، همکاری بین‌المللی، سیاست‌های پایدار، و مشارکت جوامع، برای دستیابی به آینده‌ای عادلانه، سالم و پایدار ضروری است.

 

سخن پایانی

تحقق دنیایی عادلانه، پایدار و فراگیر نیازمند درک، پذیرش و همکاری همه‌جانبه است. روز جهانی آگاهی از اتیسم فرصتی ارزشمند برای یادآوری این موضوع است که احترام به تنوع عصبی نه‌تنها یک ضرورت اخلاقی، بلکه گامی اساسی در مسیر توسعه پایدار و عدالت اجتماعی است. با ایجاد محیط‌های فراگیر، بهبود دسترسی به فرصت‌های برابر و حمایت از سیاست‌های عادلانه، می‌توان جوامعی ساخت که در آن همه افراد، صرف‌نظر از تفاوت‌های شناختی خود، امکان شکوفایی و مشارکت فعال را داشته باشند.

اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد، همراه با تلاش‌های مداوم برای پذیرش تنوع عصبی، می‌تواند به ساخت جهانی کمک کند که در آن هیچ‌کس به حاشیه رانده نشود و همه افراد بتوانند در شکل‌دهی به آینده‌ای بهتر نقش‌آفرینی کنند.

اکنون زمان آن رسیده است که از آگاهی فراتر برویم، پذیرش را تقویت کنیم و برای دنیایی عادلانه‌تر و پایدارتر گام برداریم.

 

نویسنده: دکتر محمد کیانی – مرکز تهران اتیسم

 

 

---