محققان دانشگاه شهید بهشتی در یک طرح تحقیقاتی تلاش کردند تا با ارائه آموزش‌هایی، ضمن افزایش حساسیت مادرانه نسبت به رفتارهای کودک اتیستیک، کیفیت رابطه‌ی مادر با کودک را بهبود بخشیده، نقش کلیدی مادر را در رشد روانی و یادگیری کودک نشان دهند.
دکتر پوراعتماد در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص طرح تحقیقاتی «افزایش حساسیت مادران نسبت به نیازهای کودکان اتیستیک خود» اظهار کرد: یکی از جنبه‌های رشد روانی بهنجار کودکان، دلبستگی و رابطه عاطفی میان مادر و کودک است. مهم‌ترین مولفه و ویژگی این دلبستگی، حساسیت مادرانه است. به این معنی که مادر چه‌قدر نسبت به نشانه‌هایی که کودک ارسال می‌کند، توجه دارد و به درستی به آنها پاسخ می‌دهد.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: برای شکل‌گیری رابطه‌ای حساس میان مادر و کودک، باید کودکی داشته باشیم که بتواند علائم (بیان نیازها) طبیعی را نشان دهد و از سوی دیگر مادر نیز به اندازه کافی بتواند به این علائم پاسخ دهد.
پوراعتماد تصریح کرد: گاهی ممکن است یکی از طرفین (کودک یا مادر) نارسایی و مشکلاتی داشته باشد که نتواند پیام‌ها را به درستی انتقال یا دریافت کند.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: یکی از شرایطی که باعث می‌شود مادر نتواند متوجه علائم ارسالی کودک شود، اختلال اتیسم است. در این اختلال، توانایی کودک برای برقراری روابط اجتماعی، با مشکلاتی همراه است. این نقایص بر روی رابطه او با مادر نیز تاثیر گذاشته و کودک نمی‌تواند به صورت طبیعی نیازها و خواسته‌های خود را بروز دهد. برای مثال اگر کودک دارای اتیسم، توانایی تکلم (حرف زدن) نداشته باشد، خود به خود نمی‌تواند پیام درستی ارسال کند که این مسئله موجب می‌شود مادر در پاسخ‌دهی به کودک، دچار سردرگمی شود و یا به‌طور کلی تلاشی برای برقراری ارتباط درست با کودک نکند.
پوراعتماد با بیان این‌که کاهش ارتباط مادر و کودک به تدریج یادگیری کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، گفت: بخش اعظمی از یادگاری وابسته به مشاهدات، تعاملات اجتماعی و یادگیری اجتماعی است و به محض قطع ارتباط کودک و مادر، این فرصت یادگیری از بین می‌رود و رشد طبیعی کودک با همسالانش فاصله می‌یابد.
وی افزود: از سویی دیگر ممکن است مادر مهارت کافی برای درک علائم ارسالی کودک نداشته باشد. مثلا این‌که او نیز مهارت‌های اجتماعی لازم را نداشته باشد و یا ممکن است به دلیل افسردگی توان کافی برای ارتباط را نداشته باشد. برای شروع این ارتباط نیازمند این هستیم که کار را از مادر شروع کنیم. به این معنا که به مادر آموزش‌هایی بدهیم تا از طریق آن هر نوع پیامی که کودک ارسال می‌کند حتی اگر پیام غیرطبیعی باشد، بتواند درک کند و به آن پاسخ دهد.
وی تاکید کرد: هدف این پروژه تنظیم برنامه‌ای برای افزایش حساسیت‌های مادرانه کودکان اتیسم بود. در واقع ما در پی این بودیم که نگذاریم ارتباط مادر با کودک قطع شود، بلکه این ارتباط را ارتقاء دهیم.
پوراعتماد به مزایای این طرح تحقیقاتی اشاره کرد و گفت: ارتباط مادر و کودکی که به دلیل ضعف‌های ذکر شده به تدریج کاهش یافته و باریک شده است، ارتقاء می‌یابد و اجازه نمی‌دهد این ارتباط قطع شود.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: همچنین به محض این‌که کودک شروع به برقراری ارتباط با مادر کند، فرصت‌های یادگیری پیدا کرده، پیشرفت‌های درمانی بیشتری داشته و می‌تواند فاصله خود را با گروه همسالانش کم کند.
وی ادامه داد: همچنین این برنامه کمک می‌کند تا مادر در ارتباط با کودک خود احساس چیرگی و مهارت بیشتری کند، لذا احساس بهتری نسبت به برقراری ارتباط با کودک شکل می‌گیرد که انگیزه مادر برای ارتباط مستمر با کودک را افزایش می‌دهد.
اجرای پژوهش بر روی ۳۰ نفر از مادران دارای کودک اتیستیک
مهدیه قربانی از محققان این طرح با بیان این‌که حساسیت مادرانه به این معنا است که مادر بتواند دنیای کودکش را درک کند، اظهار کرد: کودک دارای اتیسم نیازهای خودش را به صورت متعارف، مانند کودکان همسال خود بیان نمی‌کند، بنابراین مادر در پاسخ دادن به این نیازها دچار ابهام می‌شود.
وی افزود: بنابراین لازم است به مادر کمک شود تا بتواند معنای رفتارهای کودک را به درستی تفسیر کند. این مساله باعث می‌شود مادر احساس مثبت‌تری از رفتارهای مادرانه خود داشته باشد و هم این‌که رابطه لذت‌بخش میان مادر و کودک، افزایش می‌یابد.
قربانی با بیان این‌که بهبود کیفیت رابطه بین مادر و کودک می‌تواند به رشد روانی کودک کمک کند، گفت: لازم است مادر برای برقراری رابطه با کودک اتیستیک خود، مجهز شود.
این محقق با بیان این‌که افزایش حساسیت مادرانه در کودکان دارای اتیسم، بسیار حائز اهمیت است، تاکید کرد: باید مراکز درمانی، بهبود رابطه مادر-کودک از این طریق را مدنظر قرار دهند. زیرا وقتی مادر نتواند با کودک ارتباط بگیرد روند درمان کودک نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد، چراکه مادران نقش بسیار پررنگی در درمان این قبیل کودکان دارند.
وی ادامه داد: شیوع اتیسم در حال افزایش است از این رو باید به عواملی که اثربخشی درمان را افزایش می‌دهند، توجه ویژه‌ای شود. قربانی همچنین گفت: این پروژه برای اولین‌بار در ایران انجام شد و پژوهشی کاربردی است که می‌تواند در درمان اتیسم مورد توجه قرار گیرد.