نویسنده: رسول رحمتی
بازبینی و ویرایش: دکتر محمد کیانی
اختلال طیف اتیسم با مشکلات متنوعی در حوزه‌های اجتماعی، ارتباطی، رفتاری و حرکتی همراه است. مداخلات غیر دارویی مانند فعالیت بدنی به عنوان روشی مکمل، نقش مهمی در بهبود عملکردهای مختلف کودکان دارد. ورزش و فعالیت بدنی نه تنها رفتارهای تکراری را کاهش می‌دهد، بلکه مهارت‌های شناختی، اجتماعی و هیجانی، کیفیت خواب و سلامت عمومی کودک را ارتقا می‌بخشد بنابراین حضور آن در زندگی کودکان اوتیسم حیاتی است. با تهران اتیسم همراه باشید تا مجموعه‌ای از ورزش‌ها و فعالیت‌های بدنی ویژه کودکان اوتیسم را با هم مرور کنیم.
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه مهارت‌های حرکتی و رفتارهای تکراری
فعالیت‌های بدنی منظم باعث کاهش رفتارهای تکراری و محدود، افزایش تعادل و تقویت مهارت‌های حرکتی می‌شوند.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- پیاده‌روی و دویدن در فضای باز: به کاهش اضطراب کمک می‌کند.
- دوچرخه‌سواری یا اسکیت: تقویت تعادل، عضلات و هماهنگی حرکتی
- تمرینات تعادلی و پرش با طناب یا توپ: هماهنگی چشم و دست، کنترل حرکات و کاهش رفتارهای تکراری.
- بازی‌های با توپ سبک: گرفتن و پرتاب توپ نرم، افزایش تمرکز و هماهنگی حرکتی.
مثال عملی از پژوهش‌ها: کودکانی که دو بار در هفته با توپ‌های نرم بازی می‌کردند، علاوه بر کاهش رفتارهای تکراری، مهارت‌های حرکتی ظریف خود را نیز بهبود دادند.
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه مهارت‌های شناختی و توجه
فعالیت‌های بدنی می‌توانند توجه، حافظه و عملکرد اجرایی را ارتقا دهند. تمرینات چند جزئی و بازی‌های تعاملی برای کودکان دارای اتیسم بسیار موثر هستند.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- یوگا و تمرین‌های ذهن‌آگاهی: حرکات ساده، تمرکز بر تنفس و مدیتیشن کوتاه
- بازی‌های نوبتی و تعاملی: بازی‌های گروهی با توپ
این فعالیت‌ها باعث می‌شوند که کودک بهتر بتواند تمرکز کند و اضطراب کمتری داشته باشد.
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه مهارت‌های اجتماعی و هیجانی
ورزش‌های گروهی و بازی‌های تعامل محور، مهارت‌های اجتماعی و توانایی کنترل هیجانات را بهبود می‌دهند.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- فوتبال یا بسکتبال با قوانین ساده: یادگیری نوبت‌گیری و همکاری.
- بازی‌های گروهی مثل “دزد و پلیس” یا دنبال بازی: تقویت تعامل اجتماعی و کنترل هیجان.
- رقص گروهی و حرکات موزون با موسیقی: افزایش هماهنگی، بیان احساسات و لذت از فعالیت.
- بازی‌های نقش‌آفرینی حرکتی: تقلید رفتار دیگران برای تمرین مهارت‌های اجتماعی.
مثال عملی از پژوهش‌ها: کودکانی که در کلاس‌های فوتبال هفتگی شرکت می‌کنند، بهتر قادر به گوش دادن به دستورات مربی و رعایت نوبت هستند.
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه بهبود کیفیت خواب
فعالیت بدنی باعث بهبود چرخه خواب و کاهش بیداری‌های شبانه در کودکان دارای اتیسم می‌شود.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- پیاده‌روی
- شنا
- حرکات کششی سبک و آرام قبل از خواب
مثال عملی از پژوهش‌ها: کودکانی که روزانه ۲۰ دقیقه حرکات کششی یا شنا انجام می‌دهند، راحت‌تر به خواب می‌روند و خواب شبانه بهتری دارند.
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه افزایش قدرت بدنی، استقامت و انعطاف‌پذیری
تمرینات منظم باعث تقویت عضلات، استقامت و انعطاف‌پذیری می‌شوند و کودک برای فعالیت‌های روزمره آماده‌تر می‌شود.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- طناب‌زنی
- پرش با توپ
- تمرینات مقاومتی سبک با وزن بدن
- دوچرخه‌سواری
- اسکیت
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه کاهش اضطراب و افسردگی
ورزش باعث آزادسازی اندورفین‌ها می‌شود و سطح اضطراب و خلق منفی را کاهش می‌دهد.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- شنا
- یوگا
- پیاده‌روی و حرکات موزون آرام
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه افزایش تمرکز و خودتنظیمی
فعالیت‌هایی که نیاز به توقف، شروع و تغییر مسیر دارند باعث افزایش توجه و کنترل تکانه در کودکان دارای اتیسم می‌شوند.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- بازی‌های تعقیب و گریز
- “چراغ قرمز-چراغ سبز”
- بازی‌های گروهی با قوانین ساده
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه بهبود مهارت‌های حسی-حرکتی و هماهنگی
تمرینات حرکتی باعث تقویت هماهنگی چشم و دست، تعادل و مهارت‌های حسی-حرکتی می‌شوند.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- توپ بازی
- حرکات موزون با موسیقی
- بازی با حلقه
- مسیرهای تعادلی روی خط یا تخته
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه افزایش استقلال و اعتماد به نفس
موفقیت در فعالیت‌های ورزشی حس استقلال و اعتماد به نفس کودک را تقویت می‌کند.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- دوچرخه‌سواری بدون کمک
- پرتاب توپ به هدف
- اجرای حرکات یوگا یا رقص
فعالیت‌های بدنی برای کودک اتیسم ویژه پیشگیری از مشکلات جسمی ثانویه
فعالیت بدنی منظم از چاقی، کاهش تحرک و مشکلات قلبی-عروقی پیشگیری می‌کند.
فعالیت‌های پیشنهادی:
- پیاده‌روی
- دوچرخه‌سواری
- تمرینات هوازی
- بازی‌های فعال در پارک
سخن پایانی
ورزش و فعالیت‌های بدنی نه‌تنها ابزاری برای تقویت جسم، بلکه پلی برای ارتباط، رشد اجتماعی، شناختی و بهبود آرامش روانی کودکان دارای اتیسم است. هر حرکت، هر بازی و هر تجربه‌ی بدنی فرصتی برای یادگیری، تمرکز و لذت از زندگی است. مهم آن است که این فعالیت‌ها با درک ویژگی‌های فردی هر کودک، در محیطی امن و حمایتگر انجام شود. حضور والدین، مربیان و درمانگران در کنار کودک، مسیر رشد او را روشن‌تر و دل‌پذیرتر می‌کند. با گنجاندن ورزش در برنامه‌ی روزانه، می‌توان گامی مؤثر در جهت شکوفایی توانایی‌های پنهان کودکان دارای اتیسم برداشت.
در مرکز تهران اتیسم، مجموعه‌ای از خدمات ورزشی و فعالیت‌های بدنی ویژه‌ی کودکان دارای اتیسم در قالب دوره‌ها و برنامه‌های تخصصی ارائه می‌شود. این دوره‌ها با هدف تقویت مهارت‌های حرکتی، شناختی، اجتماعی و اعتمادبه‌نفس کودکان طراحی شده‌اند. از جمله این برنامه‌ها می‌توان به دوره‌ی آموزش دوچرخه‌سواری زیر نظر مربی اتیسم و دارای درجه‌ی رسمی فدراسیون دوچرخه‌سواری، و همچنین کلاس‌های بازی و ورزش در محیطی ایمن و شاد اشاره کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر و اطلاع از زمان ثبت‌نام دوره‌ها، لطفا به این صفحه مراجعه کنید.
منابع استفاده شده برای نگارش این مقاله
Lord, C., Rutter, M., & Le Couteur, A. (2018). Autism diagnostic interview-revised. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(5), 1426–۱۴۳۷. https://doi.org/10.1007/s10803-018-3672-2 Pan, C. Y. (2010). Effects of water exercise swimming program on aquatic skills and social behaviors in children with autism spectrum disorders. Autism, 14(1), 9–۲۸. https://doi.org/10.1177/1362361309347263 Pan, C. Y., Tsai, C. L., & Chu, C. H. (2009). Physical activity, fitness, and health-related quality of life in children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39(3), 371–۳۸۲. https://doi.org/10.1007/s10803-008-0665-0 Pan, C. Y. (2011). The influence of physical activity on the physical fitness and motor proficiency of children with autism. Research in Autism Spectrum Disorders, 5(3), 889–۸۹۷. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2010.11.002 Yang, J., Li, R., & Li, R. (2025). Systematic review and randomized controlled trial meta-analysis of the effects of physical activity interventions and their components on repetitive stereotyped behaviors in children with autism spectrum disorder. Frontiers in Psychology, 16, 1579345. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2025.1579345 Tao, R., Yang, Y., Wilson, M., Chang, J. R., Liu, C., & Sit, C. H. P. (2025). Comparative effectiveness of physical activity interventions on cognitive functions in children and adolescents with neurodevelopmental disorders: A systematic review and network meta-analysis of randomized controlled trials. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 22(1), 1–۱۴. https://doi.org/10.1186/s12966-024-01702-7 Zhao, J., Li, X., & Zhang, Y. (2023). Systematic review and meta-analysis of the effect of motor interventions on motor skills and stereotyped behavior in children with autism spectrum disorder. Research in Developmental Disabilities, 125, 104226. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2022.104226 He, J., Li, X., & Zhang, Y. (2025). Optimal dosage of group-based organized physical activity for improving social ability in autistic children: A meta-analysis. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 22(1), 1–۱۲. https://doi.org/10.1186/s12966-025-01787-8 Sowa, M., & Meulenbroek, R. (2012). Effects of physical exercise on autism spectrum disorders: A meta-analysis. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(1), 46–۵۷. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2011.09.001 Chiang, H. M., Liaw, J. S., & Lin, Y. C. (2020). The effectiveness of outdoor physical activity interventions on children with autism spectrum disorder: A systematic review. International Journal of Developmental Disabilities, 66(3), 161–۱۷۶. https://doi.org/10.1080/20473869.2019.1623041 Lang, R., Koegel, L. K., Ashbaugh, K., Regester, A., Ence, W., & Smith, W. (2010). Physical exercise and individuals with autism spectrum disorders: A systematic review. Research in Autism Spectrum Disorders, 4(4), 565–۵۷۶. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2010.01.002 Bremer, E., Crozier, M., & Lloyd, M. (2016). A systematic review of the behavioural outcomes following exercise interventions for children and youth with autism spectrum disorder. Autism, 20(8), 899–۹۱۵. https://doi.org/10.1177/1362361315616548