نویسنده: دکتر محمد کیانی
ماه گذشته، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) اطلاعیه‌ای منتشر کرد که در آن از آغاز روند تایید داروی لوکوورین کلسیم (Leucovorin Calcium) برای بیماران مبتلا به کمبود فولات مغزی (Cerebral Folate Deficiency) خبر داد. اختلالی که می‌تواند با علائمی مشابه اوتیسم همراه باشد.
سازمان FDA یکی از نهادهای اصلی زیرمجموعه‌ی وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا (HHS) است که مسئول نظارت بر ایمنی، اثربخشی و کیفیت داروهای انسانی و دامپزشکی، واکسن‌ها، محصولات زیستی، دستگاه‌های پزشکی، مواد غذایی، لوازم آرایشی، مکمل‌های غذایی و محصولات دخانی در ایالات متحده می‌باشد.
در ادامه، متن کامل اطلاعیه‌ی رسمی FDA را خواهیم خواند و سپس با لوکوورین و ارتباط آن با اختلال اتیسم بیشتر آشنا خواهیم شد. با تهران اتیسم همراه باشید.
اقدام FDA برای در دسترس قرار دادن درمانی برای علائم اوتیسم
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) امروز روند تایید قرص‌های لوکوورین کلسیم (leucovorin calcium) را برای بیماران مبتلا به کمبود فولات مغزی (Cerebral Folate Deficiency – CFD) آغاز کرد. این بیماری عصبی بر انتقال فولات (ویتامینی ضروری برای سلامت مغز) به درون مغز تاثیر می‌گذارد. در افراد مبتلا به کمبود فولات مغزی، تاخیرهای رشدی همراه با ویژگی‌های اتیستیک (از جمله چالش در ارتباط اجتماعی، پردازش حسی و رفتارهای تکراری)، تشنج و اختلال در حرکت و هماهنگی مشاهده شده است.
FDA یک تحلیل نظام‌مند از مقالات منتشرشده بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۴ انجام داده است، که شامل گزارش‌های موردی با اطلاعات سطح بیمار و داده‌های مکانسیمی می‌شود و نتیجه گرفته است که اطلاعات موجود از این یافته پشتیبانی می‌کند که لوکوورین کلسیم می‌تواند به افراد مبتلا به CFD کمک کند.
دکتر مارتی مکری (Marty Makary)، کمیسر FDA، گفت:
«ما شاهد افزایش چهار برابری اوتیسم در دو دهه گذشته بوده‌ایم. کودکان در رنج‌اند و شایسته‌ی دسترسی به درمان‌های بالقوه‌ای هستند که امیدبخش نشان داده‌اند. ما از علم استاندارد طلایی و عقل سلیم استفاده می‌کنیم تا برای مردم آمریکا نتایج ملموس ایجاد کنیم.»
FDA در حال همکاری با شرکت GSK، نوآور داروی Wellcovorin (لوکوورین کلسیم)، برای فراهم‌سازی فرایندی است که اطلاعات علمی ضروری برای استفاده ایمن و موثر از این دارو در بیماران بزرگسال و کودکان مبتلا به CFD در آن گنجانده شود.
به‌عنوان دارنده‌ی مجوز رسمی داروی جدید (NDA)، شرکت GSK به‌طور مقدماتی با همکاری در این فرآیند بازبرچسب‌گذاری (relabeling) موافقت کرده است.
دکتر جورج تیدمارش (George Tidmarsh)، مدیر مرکز ارزیابی و پژوهش داروهای FDA، گفت:
«FDA در حال همکاری با GSK برای گسترش برچسب موجود داروی Wellcovorin است. این اقدام نشان‌دهنده‌ی تعهد FDA برای یافتن فرصت‌هایی جهت استفاده‌ی مجدد از داروها برای درمان بیماری‌های مزمن است. FDA همچنان متعهد است که به شناسایی و درمان علل ریشه‌ای اوتیسم بپردازد.»
گزارش‌هایی از بروز CFD در جمعیت گسترده‌تری از بیماران با علائم روان‌عصبی (شامل ویژگی‌های اتیستیک) و وجود آنتی‌بادی‌های خودی قابل‌تشخیص علیه گیرنده‌ی فولات آلفا در خون نیز منتشر شده است. با این حال، داده‌های موجود درباره‌ی استفاده از لوکوورین در این گروه محدود است و مطالعات بیشتری برای ارزیابی ایمنی و اثربخشی آن مورد نیاز است.
– پایان پیام FDA
شواهد بالینی لوکوورین درباره اتیسم
چندین گزارش و مطالعه کوچک (مجموعه محققان محدود) نشان داده‌است که برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم، به ویژه آنهایی که شواهدی از اختلال در مسیر فولات یا FRAA دارند، ممکن است بعد از مصرف لوکوورین در جنبه‌هایی مثل ارتباط زبانی یا رفتارها بهبود نشان دهند. با این حال نمونه‌ها اغلب کوچک و متمرکز بودند و نیاز به تکرار مستقل دارند.
کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده (RCT) اخیر به مدت ۲۴ هفته گزارش داد که گروه دریافت‌کننده فولینیک‌اسید به‌طور معنی‌داری کاهش در نمره‌های شدت اتیسم (CARS) و بهبود در برخی شاخص‌های رفتاری داشتند. اثر در کودکانی که تیتر بالای آنتی‌بادی FRAA داشتند قوی‌تر بود و در مطالعه عارضه جدی گزارش نشد. (نمونه‌ها ~۴۰ کودک در هر گروه).
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) می‌گوید شواهد محدود است. چند مطالعه کوچک و برخی پرسش‌های روش‌شناختی وجود دارد و در غیاب CFD داده کافی برای توصیه عمومی وجود ندارد؛ تصمیم‌گیری باید مبتنی بر تصمیم‌گیری جمعی با خانواده و ارزیابی تخصصی باشد.
ایمنی و عوارض جانبی / موارد احتیاط
عوارض گزارش‌شده در مطالعات اطفال شامل: تغییرات اشتها، اسهال، تحریک‌پذیری و گاهی عوارض گوارشی یا حساسیتی است.
مصرف فولینیک اسید می‌تواند علایم هماتولوژیک کمبود ویتامین B12 را پنهان کند. در برخی اختلالات متابولیک خاص (مثل MTHFS deficiency) مصرف فولینیک اسید می‌تواند مضر باشد. بنابراین قبل از مصرف بلندمدت و دوزهای بالاتر نیاز به ارزیابی پزشکی و گاهی تست ژنتیک یا بررسی متخصص وجود دارد.
نکات عملی و توصیه‌ها
- لوکوورین/فولینیک‌اسید ممکن است برای یک زیرگروه از کودکان مبتلا به اوتیسم (به‌ویژه آنهایی که CFD یا تیتر بالای FRAA دارند) سودمند باشد، اما شواهد عمومی و قاطع برای همه افراد مبتلا به اتیسم وجود ندارد.
- اگر فکر می‌کنید کودک ممکن است CFD داشته باشد: مشاوره با متخصص اطفال/پزشک اعصاب کودک یا ژنتیک توصیه می‌شود. آن‌ها ممکن است تست‌های مرتبط را یا ارزیابی تخصصی را پیشنهاد کنند.
- تصمیم مشترک با متخصص + خانواده: AAP توصیه می‌کند که استفاده لوکوورین در غیاب بیماری کبود فولات مغزی باید با نظر متخصص و خانواده در قالب یک تصمیم گیری جمعی و پایش دقیق در نظر گرفته شود (اهداف درمانی روشن، معیارهای سنجش پاسخ و مانیتورینگ عوارض).
- آکادمی اطفال آمریکا در حال حاضر دستورالعمل تجویز لکوورین برای درمان اوتیسم را در اختیار ندارد.
سخن پایانی
گام اخیر FDA در بررسی و آغاز روند تایید داروی لوکوورین کلسیم برای بیماران مبتلا به کمبود فولات مغزی (CFD)، نقطه‌ی عطفی در مسیر پژوهش‌های درمانی مرتبط با برخی علائم اتیسم به شمار می‌رود. نتایج موجود نشان می‌دهد که بیشترین اثرات درمانی لوکوورین تاکنون در زیرگروهی از کودکان مبتلا به اوتیسم که دارای کمبود فولات مغزی یا آنتی‌بادی علیه گیرنده‌ی فولات (FRAA) هستند مشاهده شده است، در حالی‌که در سایر کودکان مبتلا به اوتیسم بی نتیجه، متغیر یا خفیف‌تر بوده‌اند. بنابراین، این دارو هنوز نمی‌تواند به‌عنوان درمان عمومی برای تمام افراد مبتلا به اوتیسم در نظر گرفته شود. آینده‌ی پژوهش در این حوزه به انجام مطالعات گسترده‌تر، تشخیص دقیق‌تر زیربنای متابولیک و همکاری آگاهانه میان خانواده‌ها و متخصصان وابسته است.
⚠️ تذکر حیاتی
خانواده‌ها نباید به‌هیچ‌وجه به‌صورت خودسرانه اقدام به تهیه یا مصرف لوکوورین (فولینیک‌اسید) برای کودک خود کنند. این دارو تنها در شرایط خاص و زیر نظر پزشک متخصص روان‌پزشکی کودک و نوجوان یا نورولوژیست کودکان که با پژوهش‌ها و دستورالعمل‌های جدید در این زمینه آشناست باید تجویز شود. تنظیم دوز، انجام آزمایش‌های لازم و ارزیابی پاسخ درمانی باید کاملا تخصصی انجام گیرد. مصرف خودسرانه نه‌تنها ممکن است بی‌اثر باشد، بلکه می‌تواند عوارض جدی و خطرناک به‌دنبال داشته باشد. هرگز خودسرانه و بدون نظر پزشک متخصص به کودک دارو ندهید. مخصوصا اگر کودک داروی دیگری می‌گیرد یا اختلالات متابولیک/ژنتیک مشکوک دارد.
منابعی که برای نگارش این مقاله استفاده شد:
https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-takes-action-make-treatment-available-autism-symptoms https://www.fiercepharma.com/pharma/pediatrician-group-declines-back-leucovorin-routine-use-against-autism? https://www.aap.org/en/patient-care/autism/use-of-leucovorin-in-autistic-pediatric-patients/frequently-asked-questions-faqs-for-pediatricians-and-other-prescribing-pediatric-clinicians/?srsltid=AfmBOorpSibdFuupIojiYc1JgQCXzLM0gsKYQqdpACAsyL7ZaiPB5p0i https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7477301/ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39243316/ https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39243316/ https://www.theguardian.com/wellness/2025/sep/26/what-is-leucovorin-autism-drug