نویسندگان: رسول رحمتی، دکتر محمد کیانی
در دهه ۱۹۶۰، اوتیسم هنوز اختلالی مرموز و ناشناخته بود. کودکان اغلب در کلاس‌های ویژه و جدا از همسالانشان آموزش می‌دیدند و بسیاری تصور می‌کردند که توانایی یادگیری آن‌ها محدود است. در این شرایط، آیوار لواس روانشناس بالینی دانشگاه UCLA ، کنجکاوی و دغدغه‌ای علمی پیدا کرد: آیا می‌توان با روش علمی و دقیق رفتار کودکان دارای اتیسم را تغییر داد و آن‌ها را در مسیر یادگیری عادی قرار داد؟ با تهران اتیسم همراه باشید تا مروری کنیم بر شکل گیری روش ABA.
لواس و تیمش با الهام از اصول رفتارگرایی به این نتیجه رسیدند که رفتارها می‌توانند با تقویت مثبت شکل بگیرند. بنابراین آن‌ها شروع کردند به ایجاد برنامه‌های آموزشی ساختارمند:
- هر مهارت کوچک به قطعات ساده تقسیم شد.
- هر موفقیت کودک با تشویق یا جایزه تقویت می‌شد.
- تمرین‌ها بارها و بارها تکرار می‌شد تا مهارت تثبیت شود
در سال ۱۹۶۵، لواس اولین برنامه درمان شدید و فشرده را آغاز کرد: کودکان به مدت ۴۰ ساعت در هفته تحت آموزش رفتاری قرار گرفتند، در محیط خانه و مدرسه، با حمایت والدین و تیم درمانی.
نتایج شگفت‌انگیز بودند: بسیاری از کودکان نه تنها مهارت‌های تحصیلی و اجتماعی را یاد گرفتند، بلکه توانستند وارد کلاس‌های عادی شوند و زندگی نزدیک به کودکان همسال خود داشته باشند.
این موفقیت‌ها در ادامه روش ABA را شکل داد و باعث شد این رویکرد به مرور در سراسر جهان به عنوان روش استاندارد و اثربخش آموزشی-درمان اوتیسم شناخته شود.
در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، ABA به شهرت زیادی رسیده بود و نتایج مثبت آن باعث شده بود والدین و متخصصان بسیاری به این روش روی بیاورند. اما در همان زمان انتقادها نیز بالا گرفت. در روش لواس در آن سال‌ها از تنبیه هم استفاده می‌شد. بسیاری می‌گفتند کودکان مثل “ربات” آموزش داده می‌شوند، فرصت بازی و خلاقیت ندارند و گاهی فشار زیادی تحمل می‌کنند. این انتقادها نقطه عطفی شد برای تغییر چهره ABA. در واقع چیزی که داریم درمورد آن صحبت می‌کنیم روش ABA کلاسیک است که دیگر کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
امروزه وقتی از ABA صحبت می‌کنیم، صحبت از ABA مدرنی است که به دنبال ارتقای کیفیت زندگی است، نه فقط کاهش رفتارهای مشکل دار. جلسات اغلب در بستر بازی، تعامل خانوادگی و موقعیت‌های طبیعی برگزار می‌شوند. به جای تمرکز وسواس‌گونه بر حذف رفتارهای خاص اتیسم، تلاش می‌شود معنای آن رفتارها فهمیده شود نه صرفا رفتاری که باید سرکوب شود. امروزه اخلاق درمان و احترام به هویت کودک در مرکز توجه قرار دارد و خانواده‌ها نقش اصلی در فرایند درمان پیدا کرده‌اند.
تغییرات عمده ABA از دهه ۱۹۶۰ تا به امروز را می‌توان بصورت زیر خلاصه کرد:
- حذف کامل تنبیه
- تاکید بیشتر روی تقویت مثبت به جای فشار مستقیم
- توجه به خودمختاری کودک و تلاش برای مشارکت دادن او در انتخاب فعالیت‌ها
- حساسیت به موضوع رفتارهای خودتنظیمی و پرهیز از سرکوب کامل آن‌ها
مرکز تهران اتیسم همراه با به روز ترین متدهای ABA
ما در مرکز تهران اتیسم مفتخریم که برنامه‌های ABA بر پایه‌ی یافته‌های علمی روز و در هماهنگی با آخرین رویکردهای دانشگاهی در جهان طراحی و اجرا می‌شود. هدف از این برنامه‌ها، ارائه‌ی مداخلاتی است که نه‌تنها بر اساس شواهد پژوهشی معتبر شکل گرفته است، بلکه با نیازها و شرایط فرهنگی و آموزشی ایران نیز هم‌خوانی دارد.
اجرای این خدمات با همکاری متخصصان آموزش‌دیده و اساتید دانشگاهی صورت می‌گیرد که هر یک تجربه‌ای ارزشمند در حوزه تحلیل رفتار و کار با کودکان دارای اتیسم دارند. در این چارچوب، تلاش می‌شود فرایند درمان صرفا به آموزش مهارت‌های پایه محدود نشود، بلکه ارتقای کیفیت زندگی، تقویت ارتباطات اجتماعی و حمایت از خانواده‌ها نیز مدنظر قرار گیرد.
بدین ترتیب، کودکان فرصت می‌یابند تا در بستری علمی، امن و همدلانه مهارت‌های خود را پرورش دهند و خانواده‌ها نیز با بهره‌مندی از راهنمایی‌های تخصصی، نقش فعال و سازنده‌ای در این مسیر ایفا کنند.