روند آموزش توالت به کودکان مبتلا به اتیسم

مراحل آموزش توالت (کنترل ادرار) به کودکان مبتلا به اختلالات اتیستیک و سایر تأخیرهای رشدی

آمادگی: کودک مدت طولانی بتواند بنشیند.

روش کار:

یک یا دو روز قبل از شروع آموزش مایعات و مشوق های مورد علاقه کودک را قطع کنید تا بتوانید ارزش مشوق ها و میزان خوردن مایعات را در طول دوره آموزش بالا ببرید.

مرحله اول:

۱) کودک را بر روی دستشویی قرار دهید و با قرار دادن چهارپایه زیر پای کودک ترس از نشستن کودک را کاهش دهید.

۲) ابتدا تابلویی برای روند فعالیت تهیه کنید و سپس تصویر مراحل کار را بر روی آن نقاشی کنید. مثلاً اول می نشینیم بعد حباب بازی می کنیم.

۳) هر ۲ تا ۳ دقیقه کودک را با مایعاتی که دوست دارد به خاطر خوب نشستن تشویق کنید.

۴) فعالیت های مختلفی را جهت سرگرمی کودک در محیط توالت انجام دهید، اما نه آنقدر که حواس کودک را از علائم بدنی دفع ادرار دور کند.

۵) با استفاده از داستان های اجتماعی تمامی مراحل کار را به صورت ساده توصیف کنید.

۶) با در اختیار قرار دادن نشانه های تصویری و هدایت های آموزشی می توان از کودک در انجام فعالیت حمایت کرد. برنامه تصویری با یادآوری این نکته که کودک در زمان های خاص می تواند به دستشویی برود به او کمک می کند که روش استفاده از دستشویی را ادامه دهد.

اگر کودک کلام ندارد، می توان با استفاده از کارت های تصویری برای نشان دادن نیاز کودک به دستشویی او را هدایت کرد. تصاویری که به صورت خاص نیازهای کودک را نشان دهد.

۷) زمانی که کودک ادرار کرد باید با استفاده از با ارزش ترین مشوق و به میزان زیاد او را تشویق کنید و اجازه دهید که کودک برای مدتی آموزش را رها کرده و به فعالیتی که دوست دارد بپردازد. (حدود ۱۰ دقیقه) ولی مهم است که کودک در این مدت در محیط دستشویی بماند.

مشوق ها:

* مشوق های توصیف کننده: جملاتی مثل آفرین، خیلی خوبه و …

* مشوق های غیرکلامی: حالات چهره ای، دست زدن، علامت های مختلف برای انجام موفقیت آمیز کار

* انجام فعالیت موردعلاقه کودک

* تهیه چارت، ستاره، اقتصاد ژتونی

* مشوق های خوراکی

۸) بعد از ده دقیقه کودک باید دوباره به توالت بازگردد و همین روش را دوباره ادامه دهید.

۹) اگر زمان زیادی سپری شد و هیچ اتفاقی نیفتاد و کودک دچار خستگی شد اجازه دهید که برای چند دقیقه بلند شود ولی همچنان در محیط دستشویی بماند و بعد از چند دقیقه برگردد و روی توالت بنشیند. مهم است که این زمان، کوتاه بوده و طی آن کودک را به صورت دقیق زیر نظر داشته باشید.

۱۰) برای اینکه کودک رفتارها و عملکردهای مناسب را یاد گرفته و نشان دهد می‌توان از داستان‌های اجتماعی استفاده کرد.

* داستان های اجتماعی:

– از داستان های کوتاه و تصاویر مشخص استفاده کنید.

– داستان ها باید از دیدگاه کودک نوشته شود.

– از داستان هایی که ساده­ است و فقط به یک موضوع می­پردازد استفاده کنید. مثل رفتن به مدرسه، میهمانی و …

– از داستان هایی استفاده کنید که اطلاعات و جزئیات دقیقی در مورد اتفاقاتی که در موقعیت های مختلف رخ می دهند، به کودک ارائه دهند.

– در داستان هایی که استفاده می کنید، پیشنهاداتی در مورد عملکرد مناسب در موقعیت های گوناگون به کودک ارائه شود.

– از داستان هایی استفاده کنید که توضیح دهد که چرا کودک باید عملکرد خاصی را به صورت مدل خاصی داشته باشد.

* معیارهای پیشرفت برنامه:

هنگامی که به این نتیجه رسیدید که کودک متوجه رابطه مشوق گرفتن و دستشویی کردن شده است به سمت مرحله بعدی حرکت کنید.

مرحله دوم:

– کودک را بدون لباس روی یک صندلی کنار توالت قرار دهید.

– هر ۲ تا ۳ دقیقه به خاطر نشستن روی صندلی به او مشوق دهید و منتظر شوید تا خودش برای ادرار کردن از روی صندلی بلند شده و روی توالت بنشیند.

– بسیار مهم است که هنگام بروز علائم هیچ کمکی به کودک نکنید زیرا امکان ایجاد وابستگی شدید کودک به کمک شما وجود دارد.

– وقتی ادرار کردن روی توالت با موفقیت انجام شد.

A) کودک باید به میزان زیادی تشویق شود.

B) کودک می تواند از دستشویی خارج شده و برای مدت کوتاهی به فعالیت مورد علاقه خود بپردازد.

C) صندلی باید کم کم از توالت دور شود.

D) یک لباس در هر مرحله اضافه می شود.

* اگر کودک بدون اینکه روی توالت بنشیند ادرار کرد:

A) اگر متوجه علائم دفع شدید کودک را با عجله روی توالت نبرید (به دلیل ایجاد وابستگی)

B) کودک باید اعضای بدن، لباس های خیس و محیطی که این اتفاق در آنجا رخ داده را تمیز کند.

C) باید دوباره مراحل کار و استفاده صحیح از دستشویی با کودک مرور شود (تقریباً ۵ بار)

D) در هر مرحله ای که هستید، صندلی یک مرحله به عقب برگردد.

E) در هر مرحله ای که هستید یکی از لباس ها کم می شود.

مرحله سوم:

زمانی که کودک به صورت کلی لباس پوشیده و از دستشویی دور است:

– هر ۳۰ دقیقه کودک را چک کنید که لباسش تمیز و خشک باشد و به این خاطر که لباسش خشک است، او را تشویق کنید.

– اگر حادثه ای اتفاق افتاد به مرحله دوم باز گردید.

– اگر کودک در توالت ادرار کرد بسیار او را تشویق کنید و به تدریج فاصله بین دو چک کردن را افزایش دهید.

** برای اینکه این آموزش به صورت عادت در آید نکات زیر را مدنظر قرار دهید:

۱) برنامه دستشویی رفتن کودک را مشخص کنید.

۲) برنامه را با خود کودک ۲ تا ۳ بار در روز مرور کنید.

لازم است هر فردی که با کودک کار می‌کند از برنامه دستشویی کودک آگاه باشد تا در نتیجه آن آموزش به صورت پایدار و یک شکل پیش رود.

۳) ۱۵ دقیقه قبل از زمان مشخصِ دستشویی رفتن معمول، کودک را به توالت ببرید.

۴) کودک را بدون لباس روی توالت قرار دهید و هر ۲ تا ۳ دقیقه به خاطر خوب نشستن او را با مشوق های مختلف و معایعات زیاد تشویق کنید.

۵) وقتی کودک ادرار کرد باید او را به مقدار زیادی تشویق کنید و اجازه دهید محل دستشویی را ترک کرده و فعالیت مورد علاقه خود را انجام دهد.

۶) اگر کودک ظرف ۳۰ دقیقه ادرار نکرد به او اجازه دهید که به فعالیت قبلی که در حال انجام آن بود بازگردد.

۷) هر یک ساعت کودک را به دستشویی ببرید و تا زمانی که ادرار کند این روند را ادامه دهید.

۸) اگر حادثه ای خارج از جلسه آموزش توالت اتفاق افتاد به شرح زیر عمل کنید:

– کودک باید اعضای بدنش را تمیز کند، لباسهایش را تعویض کند و محیط دستشویی را نیز تمیز کند.

– استفاده صحیح از توالت را حدوداً ۵ بار با کودک مرور کنید.

 

 

تهیه و تنظیم: خانم پیروزنیا و خانم روح­بخش

مرکز روزانه درمان و توانبخشی اختلالات نافذ رشد ـ اتیستیک