در اختلالات طیف اتیسم، همانند سایر اختلالات رشدی، سیستم حسی عملکرد طبیعی ندارد. افرادی که در این طیف قرار می‌گیرند، ممکن است نسبت به محرک‌های محیطی (دیداری، شنیداری، لمسی و…) واکنش حسی ضعیف و یا افراطی از خودشان نشان بدهند. این عملکرد نامناسب سیستم حسی، زمینه را برای تجلی رفتارهایی مانند چرخیدن، تکان دادن و برخی ناهنجاری‌های حرکتی در کودک فراهم می‌کند. در این مطلب در مورد یکپارچگی حسی در اتیسم صحبت خواهیم کرد. با تهران اتیسم همراه باشید.
یکپارچگی حسی از دیدگاه آیرز (۱۹۷۲)، یک فرایند عصب‌شناختی است که در طی آن دریافت‌های حسی که از محیط دریافت شده است، تفسیر و یکپارچه می‌شوند. وظیفه این فرایند انتخاب، مقایسه، تفسیر و تحلیل محرک‌های حسی و یکپارچه نمودن آنها برای سازگاری بیشتر با محیط است. اگر این سیستم دچار مشکل شود، فرد نمی‌تواند به تقاضاها و فرمان‌های محیطی واکنش‌های مناسبی بدهد. فرایند یکپارچه سازی حسی بیان می‌کند که یکپارچگی دریافت‌های حسی، خاستگاه تمامی مهارت‌ها و عملکردهای فرد است و هر گونه اختلال در این فرایند، منجر به اختلال در ارائه مهارت‌های فرد و توانایی سازگاری او با محیط می‌شود. به عبارت دیگر، یادگیری در کودکان بر اساس درکی که از دیده‌ها و شنیده ها ایجاد می‌شود به وجود می‌آید. در نتیجه اگر مشکلات حسی کودک مانع درک صحیح او شوند میان کودک و دانش او از دنیای پیرامونش تضاد و سردرگمی به وجود می‌آید.
کودکان مبتلا به طیف اتیسم، در تنظیم، سازمان‌دهی و یکپارچه کردن دریافت‌ها و اطلاعات حسی دچار مشکل هستند. در پی این مشکلات، کودکان طیف اتیسم در مقابل محرک‌های محیطی، حساسیت بیشتر یا کمتر از حد طبیعی دارند. آنها ممکن است در مقابل محرک‌هایی مثل نور، صدا، لمس و نظیر آن واکنش شدید یا خفیف‌تر از حد طبیعی نشان دهند.
این ویژگی حتی زمانی که آنها را مورد خطاب قرار می‌دهیم نیز ممکن است کاملا مشخص شود، به طوری که کودک یا واکنش افراطی نشان دهد یا وانمود کند که صدا را نشنیده است. به همین دلیل غالباً تصور می‌شود که نمی‌شنوند. در عین حال، ممکن است کودک علاقه غیر عادی به صدای یک ساعت مچی یا حرکت آب در یک بطری نشان دهد. برخی از آنها ممکن است نسبت به محرک‌های دردناک واکنش خفیفی نشان دهند و یا از برخی تحریکات مانند دور خود چرخیدن، تاب خوردن و بالا و پایین پریدن های افراطی لذت خاصی ببرند. صداها، بوها و مزه ها یا تماس با لباس کمی ضخیم ممکن است برای این کودکان آزارنده باشد. برخی صداها مانند صدای شوفاژ، جاروبرقی، زنگ تلفن، حرکت امواج و سروصدای فروشگاه‌های بزرگ نیز ممکن است باعث شود آنها گوش‌هایشان را بگیرند یا قشقرق به راه بیاندازند.
تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که یک کودک مبتلا به اتیسم ممکن است حتی هر دو ویژگی حساسیت بیشتر یا کمتر از حد معمول را نسبت به محرک‌ها داشته باشد. برای مثال ممکن است یک کودک نسبت به برخی محرک‌های دردناک واکنش نشان ندهد اما بر اثر تماس با یک زیرپوش کمی ضخیم قشقرق راه بیندازد. برخی تحقیقات علاقه این کودکان به موسیقی و لذت آنها از تحریکات وستیبولار (چرخیدن بالا و پایین پریدن) آن ها را مرتبط با مسائل حسی می‌دانند.
در مطالب آینده بیشتر به موضوع یکپارچگی حسی در اتیسم خواهیم پرداخت. با تهران اتیسم همراه باشید.
برگرفته شده از کتاب «اتیسم، ارزیابی و درمان» از طلعت رافعی گردآوری از مرضیه رحیمی