مطالعه‌ای بزرگ درباره اوتیسم، زیرگونه‌های زیستی متمایزی را کشف کرده و راه را برای تشخیص و مراقبت دقیق هموار می‌سازد - دکتر محمد کیانی

مطالعه‌ای گسترده درباره اوتیسم زیرگونه‌های زیستی متمایزی را شناسایی کرده و راه را برای تشخیص و مراقبت دقیق هموار ساخته است

ترجمه: دکتر محمد کیانی

به تازگی نتایج یک پژوهش مهم در حوزه اتیسم در مجله معتبر نیچر به چاپ رسیده است. این مطالعه حاصل بیش از یک دهه تحقیق در زمینه ژنومیک اوتیسم به رهبری ترویانسکایا و همکارانش است که توسط بنیاد سایمونز، موسسه ملی سلامت ایالات متحده و اخیرا مرکز سلامت پرینستون پشتیبانی شده است. این پروژه با همکاری میان‌رشته‌ای در ژنومیک، روان‌شناسی بالینی، زیست‌شناسی مولکولی، علوم کامپیوتر، مدل‌سازی و زیست‌شناسی محاسباتی امکان‌پذیر شده (با مشارکت متخصصانی از مرکز سلامت دقیق پرینستون، موسسه فلت‌آیرون و SFARI).

این پژوهش گسترده چهار زیرگونه از اتیسم را معرفی می‌کند که با داده‌های بالینی و ژنومیک همخوانی دارد، به بسیاری از ابهامات گذشته در باره تاثیر وراثت در اتیسم پاسخ می‌دهد و مسیر جدیدی را برای ادامه پژوهش‌ها درباره شناخت اتیسم هموار می‌سازد. با تهران اتیسم همراه باشید تا این مقاله را مرور کنیم.

 

پژوهشگران دانشگاه پرینستون و بنیاد سایمونز موفق به شناسایی چهار زیرگونه بالینی و زیستی متمایز از اوتیسم شده‌اند. کشفی که گامی تحول‌آفرین در درک بنیان‌های ژنتیکی این اختلال و امکان مراقبت‌های شخصی‌سازی‌شده به شمار می‌رود.

این تیم اخیرا با تحلیل داده‌های بیش از ۵٬۰۰۰ کودک در مطالعه SPARK (پروژه‌ای درباره اوتیسم که توسط بنیاد سایمونز تامین مالی می‌شود)، از یک مدل محاسباتی برای گروه‌بندی افراد بر اساس ترکیب ویژگی‌های آن‌ها استفاده کرد. آن‌ها از رویکردی «فردمحور» بهره گرفتند که طیف وسیعی از بیش از ۲۳۰ ویژگی را در هر فرد در نظر می‌گرفت. ویژگی‌هایی از تعاملات اجتماعی گرفته تا رفتارهای تکراری و نقاط عطف رشد و نه صرفا ارتباط ژنتیکی با یک ویژگی خاص.

این رویکرد، کشف زیرگونه‌های بالینی مرتبط با اوتیسم را ممکن ساخت. زیرگونه‌هایی که پژوهشگران آن‌ها را به پروفایل‌های ژنتیکی متمایز و مسیرهای رشدی متفاوت مرتبط کردند و بدین ترتیب بینش‌های تازه‌ای درباره زیست‌شناسی زمینه‌ای اوتیسم به دست آمد. نتایج این مطالعه در جولای ۲۰۲۵ در مجله Nature Genetics منتشر شد.

اولگا ترویانسکایا، نویسنده ارشد مقاله، مدیر مرکز سلامت دقیق پرینستون، استاد علوم کامپیوتر و عضو موسسه لوئیس-سیگلر برای ژنومیک تلفیقی در پرینستون و همچنین معاون مدیر ژنومیک در مرکز زیست‌شناسی محاسباتی موسسه فلت‌آیرون در بنیاد سایمونز است. او می‌گوید: «درک ژنتیک اوتیسم برای آشکار ساختن سازوکارهای زیستی دخیل در این وضعیت، امکان تشخیص زودهنگام‌تر، دقیق‌تر و راهنمایی مراقبت‌های شخصی‌سازی‌شده حیاتی است».

چهار زیرگونه از اوتیسم

مطالعه چهار زیرگونه از اتیسم را تعریف می‌کند: چالش‌های اجتماعی و رفتاری، اوتیسم ترکیبی با تاخیر رشدی، چالش‌های متوسط و اتیسم تحت تاثیر گسترده. هر زیرگونه دارای ویژگی‌های رشدی، پزشکی، رفتاری و روان‌پزشکی متمایز و مهم‌تر از آن، الگوهای متفاوتی از تغییرات ژنتیکی است.

  • افراد در گروه چالش‌های اجتماعی و رفتاری ویژگی‌های هسته‌ای اوتیسم مانند چالش‌های اجتماعی و رفتارهای تکراری را نشان می‌دهند، اما معمولا نقاط عطف رشدی را با سرعتی مشابه کودکان بدون اتیسم طی می‌کنند. این افراد اغلب با شرایط همراه مانند ADHD (اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی)، اضطراب، افسردگی یا اختلال وسواس-اجبار نیز مواجه هستند. این گروه تقریبا ۳۷٪ شرکت‌کنندگان را شامل می‌شود.
  • گروه اوتیسم ترکیبی با تاخیر رشدی معمولا نقاط عطف رشدی مانند راه رفتن و صحبت کردن را دیرتر از کودکان بدون اوتیسم تجربه می‌کنند، اما معمولا نشانه‌ای از اضطراب، افسردگی یا رفتارهای مخرب ندارند. واژه “ترکیبی” به تفاوت‌های درون‌گروهی در رفتارهای تکراری و چالش‌های اجتماعی اشاره دارد. این گروه حدود ۱۹٪ از شرکت‌کنندگان را در بر می‌گیرد.
  • گروه افراد دارای چالش‌های متوسط رفتارهای مرتبط با اوتیسم را نشان می‌دهند، اما این رفتارها نسبت به سایر گروه‌ها خفیف‌تر هستند و رشد آن‌ها مشابه افراد بدون اوتیسم است. آن‌ها معمولا شرایط روان‌پزشکی هم‌زمان ندارند. تقریبا ۳۴٪ شرکت‌کنندگان در این دسته قرار می‌گیرند.
  • گروه تحت تاثیر گسترده اوتیسم با چالش‌های شدید و فراگیرتری مواجه هستند، از جمله تاخیرهای رشدی، دشواری در ارتباطات اجتماعی، رفتارهای تکراری و شرایط روان‌پزشکی همراه مانند اضطراب، افسردگی و اختلال در تنظیم خلق‌وخو. این گروه کوچک‌ترین گروه است و حدود ۱۰٪ شرکت‌کنندگان را شامل می‌شود.

 

تفاوت‌های ژنتیکی زیرگونه‌ها

برای دهه‌ها، پژوهشگران و متخصصان بالینی به دنبال تعاریف قوی از زیرگونه‌های اوتیسم بوده‌اند تا در تشخیص و مراقبت موثر باشد. اوتیسم به‌طور گسترده‌ای ارث‌پذیر شناخته شده است، با دخالت ژن‌های متعدد.

جنیفر فاس-فایگ، روان‌شناس بالینی در مرکز تحقیق و درمان اوتیسم سیور در مدرسه پزشکی آیکان در مانت ساینای و معاون علمی ارشد بنیاد سایمونز در طرح تحقیقاتی اوتیسم (SFARI)، می‌گوید: «اگرچه تست ژنتیکی هم‌اکنون بخشی از مراقبت استاندارد در اوتیسم است، با اینحال تاکنون این آزمایش‌ها برای حدود ۲۰٪ از افراد دارای اتیسم توجیه ژنتیکی ارائه داده‌است.» این مطالعه رویکردی متفاوت از تلاش‌های سنتی کشف ژن در پیش گرفته است، با شناسایی زیرگونه‌های قوی اوتیسم که با انواع خاصی از جهش‌های ژنتیکی و مسیرهای زیستی مرتبط هستند.

به عنوان مثال، کودکان در گروه چهارم (گروه تحت تاثیر گسترده) بیشترین نسبت جهش‌های نوپدید آسیب‌زا را نشان دادند (یعنی جهش‌هایی که از هیچ‌یک از والدین به ارث نرسیده‌اند) در حالی که گروه اوتیسم ترکیبی با تاخیر رشدی بیشتر حامل تغییرات ژنتیکی نادر ارث‌برده‌شده بودند. هرچند هر دو گروه در برخی ویژگی‌های مهم مانند تاخیر رشدی و ناتوانی ذهنی مشترک هستند، اما این تفاوت‌های ژنتیکی، سازوکارهای متفاوتی را در پس ارائه‌های کلینیکی مشابه سطحی نشان می‌دهد.

لیتمن می‌گوید: «این یافته‌ها به فرضیه‌های خاصی اشاره دارند که مسیرهای زیستی متفاوت را به ارائه‌های مختلف اوتیسم پیوند می‌دهند.»

علاوه بر این، پژوهشگران فرآیندهای زیستی متفاوتی را در هر زیرگونه شناسایی کردند. ناتالی زاوروالد، پژوهشگر موسسه فلت‌آیرون و دیگر نویسنده اصلی گفت: «ما تنها با یک داستان زیستی درباره اوتیسم روبه‌رو نیستیم، بلکه با چندین روایت متمایز سروکار داریم. این موضوع توضیح می‌دهد چرا مطالعات ژنتیکی پیشین غالبا ناکام بودند. مثل این بود که می‌خواستیم یک پازل را حل کنیم، در حالی‌که نمی‌دانستیم در واقع چندین پازل مختلف با هم مخلوط شده‌اند. ما نمی‌توانستیم الگوی ژنتیکی کامل را ببینیم تا زمانی که ابتدا افراد را بر اساس زیرگونه‌ها تفکیک نکرده بودیم.»

 

زیست‌شناسی اوتیسم در زمان‌بندی‌های متفاوتی رخ می‌دهد

تیم پژوهشی همچنین دریافت که زیرگونه‌های اوتیسم از نظر زمان تاثیر اختلالات ژنتیکی بر رشد مغز تفاوت دارند. ژن‌ها در زمان‌های خاصی فعال یا غیرفعال می‌شوند تا مراحل مختلف رشد را هدایت کنند. در حالی که پیش‌تر تصور می‌شد بخش اعظم تاثیرات ژنتیکی اوتیسم پیش از تولد رخ می‌دهد، در زیرگونه چالش‌های اجتماعی و رفتاری (که معمولا دارای چالش‌های اجتماعی و روانی هستند) بدون تاخیرهای رشدی و با تشخیص دیرهنگام جهش‌هایی در ژن‌هایی دیده شد که در دوران کودکی فعال می‌شوند. این موضوع نشان می‌دهد که در این کودکان، سازوکارهای زیستی اوتیسم ممکن است پس از تولد ظاهر شوند، که با الگوی کلینیکی دیرهنگام آن‌ها همخوانی دارد.

چاندرا تیسفلد، مدیر پژوهش آکادمیک موسسه لوئیس-سیگلر و مرکز سلامت دقیق پرینستون و نویسنده دیگر مقاله می‌گوید: «با ادغام داده‌های ژنتیکی و بالینی در مقیاس وسیع، اکنون می‌توانیم مسیر اوتیسم را از سازوکارهای زیستی تا ارائه بالینی ترسیم کنیم.»

تغییری بنیادین در پژوهش اوتیسم

تیسفلد می‌گوید: «این یک الگوی کاملا جدید است که این گروه‌ها را به‌عنوان نقطه شروعی برای بررسی ژنتیک اوتیسم معرفی می‌کند.» به‌جای جستجوی یک توضیح زیستی واحد برای همه افراد دارای اوتیسم، اکنون پژوهشگران می‌توانند فرآیندهای ژنتیکی و زیستی خاص هر زیرگونه را بررسی کنند.

این تغییر می‌تواند هم پژوهش و هم مراقبت‌های بالینی درباره اوتیسم را دگرگون کند (از طریق کمک به پزشکان برای پیش‌بینی مسیرهای متفاوت در تشخیص، رشد و درمان). زاوروالد می‌گوید: «توانایی تعریف زیرگونه‌های زیستی معنادار برای اوتیسم، پایه‌گذار تحقق چشم‌انداز پزشکی دقیق برای شرایط عصبی-رشدی است.»

اگرچه این مطالعه چهار زیرگونه را تعریف می‌کند، لیتمن تاکید می‌کند: «این بدان معنا نیست که فقط چهار گروه وجود دارد. بلکه یعنی اکنون ما یک چارچوب داده‌محور داریم که نشان می‌دهد حداقل چهار گروه وجود دارند و این گروه‌ها هم در کلینیک و هم در ژنوم معنا دارند.»

 

نگاهی به آینده

برای خانواده‌هایی که با اوتیسم مواجه‌اند، دانستن زیرگونه اوتیسم فرزندشان می‌تواند وضوح بیشتری به همراه داشته باشد و مراقبت، پشتیبانی و جامعه هدفمندی را فراهم کند. فاس-فایگ گفت: «درک علل ژنتیکی برای تعداد بیشتری از افراد دارای اوتیسم می‌تواند به نظارت رشدی هدفمندتر، درمان‌های دقیق‌تر و حمایت‌ها و سازگاری‌های متناسب در مدرسه یا محیط کار منجر شود. این اطلاعات می‌تواند به خانواده‌ها، زمانی که فرزندانشان هنوز خردسال هستند، تصویری روشن‌تر از علائمی که ممکن است تجربه کنند یا نه، آنچه باید در طول عمر مراقبش باشند، درمان‌هایی که باید پیگیری کنند، و نحوه برنامه‌ریزی برای آینده ارائه دهد.»

فراتر از سهم این مطالعه در درک زیرگونه‌های اوتیسم و زیست‌شناسی زمینه‌ای آن، این پژوهش چارچوب قدرتمندی برای شناسایی سایر بیماری‌های پیچیده و ناهمگون و یافتن زیرگونه‌های بالینی مرتبط فراهم می‌کند. تیسفلد می‌گوید: «این یافته‌ها دروازه‌ای به سوی کشفیات علمی و بالینی بی‌شمار می‌گشایند.»

 

منابع: + و +


نگاهی به دنیای درونی یک کودک با اتیسم خفیف

اتیسم فقط یک وضعیت یا اختلال نیست؛ طیفی گسترده از ویژگی‌های رفتاری، شناختی و احساسی است که می‌تواند در هر فرد به‌شکلی متفاوت بروز کند. برخی افراد با اتیسم ممکن است به‌سختی صحبت کنند یا نیاز به حمایت دائمی داشته باشند، در حالی‌که برخی دیگر، مانند کودکان با اتیسم خفیف، ممکن است در نگاه اول کاملا «عادی» به‌نظر برسند.

اما این عادی بودن در ظاهر، لزوما به‌معنای درک و تجربه یکسان از دنیا نیست.

کودکان دارای اتیسم خفیف اغلب در برقراری ارتباط اجتماعی، درک ظرافت‌های گفتار یا مدیریت محرک‌های محیطی با چالش‌هایی پنهان روبه‌رو هستند. چون این چالش‌ها همیشه قابل مشاهده نیستند، اغلب نادیده گرفته می‌شوند یا اشتباه تفسیر می‌شوند.

در این انیمیشن، به درون ذهن یک کودک با اتیسم خفیف سفر می‌کنید. 

دوبله شده توسط آقای آرمین ناصری برای تهران اتیسم

منبع ویدئوی اصلی: https://youtu.be/koMcqawOtLI?feature=shared


انیمیشی درباره اوتیسم و پردازش اطلاعات اشباع حسی اورلود حسی

وقتی دنیا بیش از حد شلوغ می‌شود

هر روز، بدون آن‌که متوجه شویم، با انبوهی از محرک‌های دیداری، شنیداری، بویایی، لمسی، احساسی و… روبه‌رو هستیم. کافی‌ است لحظه‌ای خود را در واگن شلوغ مترو تصور کنید: صداهای درهم، گفت‌وگوهای اطراف، بوهای مختلف، تصویرهای متنوع و بی‌وقفه و…

برای بسیاری از ما، مغز این حجم از اطلاعات را به‌سادگی پردازش و فیلتر می‌کند. اما برای فردی که با اتیسم زندگی می‌کند، همین تجربه می‌تواند طاقت‌فرسا و گاهی فلج‌کننده باشد.

در این انیمیشن، ببینید دنیای روزمره از دریچه ذهن یک فرد دارای اتیسم چگونه می‌گذرد.

دوبله شده توسط آقای آرمین ناصری برای تهران اتیسم

منبع ویدئوی اصلی: https://m.youtube.com/watch?v=rP1S8ip4VVE


گزارش پیشرفت آموزش و درمان بکتاش کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

گزارش پیشرفت بکتاش

نمودارها و روایت پیشرفت بکتاش

تاریخ به روز رسانی: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ارزیابی اول

تهیه گزارش: دکتر محمد کیانی

۲۲ مرداد ۱۴۰۳

گزارش پیشرفت آموزش و درمان بکتاش کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

آغاز داستان بکتاش: روز ورود به مرکز

بکتاش عزیز کمی مانده به سه سالگی همراه با خانواده به مرکز تهران اتیسم آمد تا در یک جلسه ارزیابی تشخیصی شرکت کند. علایم و نشانه‌های فراوانی در بکتاش باعث نگرانی خانواده شده بود.

در جلسه ارزیابی با حضور متخصصان تهران اتیسم، تشخیص اتیسم تایید شد. بعلاوه کودک از نظر رشدی مورد سنجشی جامع قرار گرفت و نشان داده شد که در مهارت‌های پایه رشدی مثل گفتار، مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های شناختی رشد کودک بسیار محدود بوده است (چیزی به اندازه یک کودک ۶ ماهه یا کمتر)

نکته قابل توجه دیگر ساعات فراوان مواجهه کودک با وسایل دیجیتال و تلویزیون بود.

در جلسه ارزیابی با توجه به بررسی نتایج آزمون‌ها، مرور شرح حال کودک و خانواده و با مصاحبه بالینی و مشاهدات رفتاری تصمیمات زیر گرفته شد.

  • حذف کامل وسایل دیجیتال از زندگی کودک
  • انجام آزمایشات متابولیک و بررسی حساسیت‌های کودک (بکتاش عزیز حساسیت‌های شدید غذایی داشت)
  • شرکت خانواده در دوره دایه‌گری دیجیتال
  • شرکت خانواده در کارگاه آموزش ارتباط با کودک از طریق بازی

این مراحل برای اصلاح سبک زندگی کودک و خانواده و همچنین آموزش خانواده برای مدیریت شرایط و بهبود ارتباط با کودک ضروری بود.

پس از طی این مراحل پیش نیاز، دوره جامع ABA بکتاش عزیز بصورت ۶ روز در هفته آغاز شد.

۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴

گزارش پیشرفت آموزش و درمان بکتاش کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

پیشرفت‌های مثبت و معنادار

جلسات ارزیابی پیشرفت کودکان هر ۶ ماه یکبار در مرکز تهران اتیسم برگزار می‌شود. امروز نیز جلسه اول ارزیابی پیشرفت بکتاش عزیز با حضور بکتاش کوچولو، والدین گرامی او، پروفسور پوراعتماد، مدیر مرکز خانم صنیعی و ارزیاب کودک برگزار شد.

در این جلسه پیشرفت‌های بکتاش عزیز در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج نشان داد که بکتاش عزیز در تمامی حیطه‌های رشدی پیشرفتی معنادار و مثبت داشته است. باید توجه داشت که خط پایه رشدی کودک از ابتدا بسیار پایین بود اما با اینحال رشد کودک در این مدت ۶ ماهه و نسبت به ارزیابی کودک در روز جلسه تشخیصی، مثبت و مورد رضایت ارزیابی شد. به عنوان مثال بکتاش عزیز در مهارت‌های شناختی در ۶ ماه قبل و در حالی که نزدیک به ۳ سال داشت، بسیار کمتر از یک کودک ۶ ماهه رشد کرده بود. اما حالا با گذشت ۶ ماه از برنامه جامع آموزشی و درمانی، مهارت‌های شناختی او به اندازه یک کودک یک سال و نیمه رسیده است (جزییات بیشتر در صفحه ۲ آمده است)

در جلسه ارزیابی برای ادامه روند آموزش و درمان بکتاش عزیز موارد زیر توصیه شد:

  • ادامه آموزش و درمان به روش ABA
  • گنجانده شدن اجرای برنامه تصویری در برنامه روزانه کودک
  • خانواده ابتدا چندین قسمت از برنامه جوفراست را تماشا کند (برای بهبود دانش خانواده در مدیریت مشکلات رفتاری و چالشی)
  • سپس شرکت در دوره آموزش مدیریت رفتار کودکان

جزییات بیشتر روند پیشرفت بکتاش عزیز را با آمار و نمودار و همچنین از زبان پدر گرامی او در صفحه ۲ بخوانید و بشنوید.

  • تصاویر کودک تزیینی است.

جمعه ۲۰ تیرماه سخنرانی پروفسور حمیدرضا پوراعتماد در همایش سالیانه جامعه پزشکان کودکان ایران

سخنرانی پروفسور حمیدرضا پوراعتماد در همایش سالیانه جامعه پزشکان کودکان ایران

Annual Congress of Iranian Society of Pediatrics 

با موضوع آیا مواجهه طولانی مدت با لوازم دیجیتال موجب علائم اتیسم می‌شود: شواهدی از مطالعات انسانی و مدلهای حیوانی

🕐 جمعه ۲۰ تیرماه – آغاز مراسم از ۸ صبح. امکان حضور بصورت حضوری و آنلاین برای شما وجود دارد.

🌐 لینک حضور بصورت آنلاین:

https://webinar.vitabiotics.ir/ch/drgharib

 

📍آدرس برای حضور 

 انجمن پزشکان کودکان ایران: خیابان ولیعصر ، خیابان بزرگمهر ، نرسیده به تقاطع خیابان فلسطین ، جنب بانک تجارت ، ساختمان ۲۰، طبقه سوم ، واحد ۵ و ۶


 

بررسی مشکل عدم توانایی بازداری پاسخ در کودکان دارای اوتیسم

بازداری پاسخ و اهمیت آن در اوتیسم

نویسنده مقاله: رسول رحمتی

بازبینی و ویرایش: دکتر محمد کیانی

 

بازداری پاسخ (Response Inhibition) یکی از توانایی‌های کلیدی مغز در کنترل رفتار است که به فرد امکان می‌دهد در برابر تمایلات یا واکنش‌های فوری خود مقاومت کند و رفتار مناسب‌تری را جایگزین کند. این مهارت، بخش مهمی از عملکردهای اجرایی مغز به شمار می‌رود و نقش مهمی در زندگی روزمره، به‌ویژه در تعاملات اجتماعی و تنظیم هیجانی، ایفا می‌کند. در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم، ضعف در بازداری پاسخ می‌تواند به شکل‌هایی چون دشواری در توقف رفتارهای تکراری، واکنش‌های ناگهانی یا ناتوانی در پیروی از دستورالعمل‌ها بروز کند. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر مفهوم بازداری پاسخ، نحوه تاثیر آن در کودکان دارای اوتیسم و راهکارهای توان‌بخشی و درمانی خواهیم پرداخت. با تهران اتیسم همراه باشید.

بازداری پاسخ دقیقا چیست؟

بازداری پاسخ به توانایی فرد در متوقف‌کردن یک رفتار خودکار، ناپسند یا نامناسب در موقعیتی خاص گفته می‌شود. این مهارت بخشی از عملکردهای اجرایی مغز است و به فرد امکان می‌دهد که در برابر تکانه‌ها، عادات یا پاسخ‌های قبلی مقاومت کند و پاسخی متناسب با موقعیت را انتخاب کند. بازداری پاسخ معمولا با فعالیت در نواحی پیش‌پیشانی مغز در ارتباط است و برای سازگاری با محیط‌های پیچیده، رعایت قوانین، و انجام وظایف چندمرحله‌ای ضروری است.

مثال‌هایی از بازداری پاسخ در کودکان

منتظر ماندن برای نوبت: وقتی کودکی در حال بازی با گروهی دیگر است و باید صبر کند تا نوبتش برسد، بازداری پاسخ به او کمک می‌کند که بدون پریدن وسط بازی یا قطع کردن دیگران، نوبت خود را رعایت کند.

نخندیدن در موقعیت نامناسب: کودک ممکن است در موقعیتی قرار بگیرد که چیزی خنده‌دار برایش اتفاق بیفتد (مثلا افتادن کسی)، اما بازداری پاسخ به او کمک می‌کند که بفهمد خندیدن در آن لحظه ممکن است بی‌احترامی تلقی شود.

پرهیز از خوردن خوراکی ممنوعه: وقتی یک خوراکی جذاب جلوی کودک گذاشته شده ولی به او گفته شده که باید تا بعد از غذا صبر کند، توانایی بازداری پاسخ به او کمک می‌کند که وسوسه را کنترل کند و منتظر بماند.

در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم، این مهارت ممکن است دچار نقص باشد، که می‌تواند منجر به بروز رفتارهای ناگهانی، بی‌تناسب یا تکراری شود.

این چند مثال را مرور کنیم

قطع کردن صحبت دیگران: کودک دارای اتیسم ممکن است نتواند صبر کند تا صحبت دیگران تمام شود و پیوسته وسط صحبت والدین، معلم یا همسالان صحبت کند، حتی وقتی بارها به او گفته شده که باید منتظر بماند.

رفتارهای تکراری حرکتی (مانند تکان دادن دست‌ها یا پریدن): حتی وقتی در موقعیت‌هایی قرار دارد که چنین رفتارهایی نامناسب هستند (مثلا در کلاس یا مهمانی)، کودک دارای اتیسم ممکن است نتواند آن‌ها را متوقف کند، چون بازداری پاسخ ضعیف است.

پاسخ‌های هیجانی شدید و ناگهانی: در مواجهه با ناکامی‌های کوچک (مثلا خراب شدن یک اسباب‌بازی یا تغییر در برنامه روزمره)، کودک دارای اتیسم ممکن است فورا فریاد بزند، جیغ بکشد یا اشیایی را پرت کند، چون نمی‌تواند واکنش هیجانی خود را کنترل یا مهار کند.

پافشاری بر انجام یک فعالیت خاص: مثلا وقتی والدین می‌خواهند کودک از تبلت جدا شود، او ممکن است بارها مخالفت کند، گریه کند یا مقاومت شدید نشان دهد، چون نمی‌تواند میل درونی‌اش به ادامه فعالیت را متوقف کند.

ضعف بازداری در کودکان مبتلا به اتیسم

تحقیقات متعدد نشان داده‌اند که ضعف در مهارت بازداری یکی از مشکلات شایع در کودکان اوتیسم است که می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات رفتاری متعددی شود از جمله

  • رفتارهای تکانشی و پرخاشگرانه: ضعف در بازداری باعث می‌شود کودک نتواند هیجانات و انگیزه‌های ناگهانی خود را کنترل کند، که منجر به بروز رفتارهای ناگهانی مثل جیغ زدن، پرتاب اشیا یا ضربه زدن می‌شود.
  • مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها و قوانین: کودکان با ضعف بازداری ممکن است نتوانند دستوراتی که نیاز به صبر یا تاخیر در واکنش دارد را به خوبی اجرا کنند.
  • کاهش توانایی تنظیم توجه و تمرکز: بازداری ضعیف می‌تواند باعث حواس‌پرتی و دشواری در حفظ تمرکز روی یک کار یا فعالیت شود.
  • تاثیر بر مهارت‌های اجتماعی: عدم کنترل تکانه‌ها می‌تواند باعث بروز رفتارهای نامناسب در تعاملات اجتماعی شده و بر روابط کودک با همسالان و بزرگسالان اثر منفی بگذارد.
  • ضعف در زبان مجاز (مثل کنایه، ضرب المثل، استعاره و سایر موارد): عدم کنترل معنای ظاهری جملات که در مرحله اول به ذهن خطور می‌کند سبب می‌شود که کودک در فهم زبان مجاز دچار مشکل شود (مثلا مادر به کودک می‌گوید “مواظب باش زمین نخوری“، و کودک دارای اتیسم تحت اللفظی برداشت می‌کند و فکر می‌کند منظور مادر نخوردن زمین است (شبیه یک خوراکی!).

دلایل و پایه‌های عصبی ضعف بازداری در اتیسم

اختلال در عملکرد قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex): این بخش از مغز نقش کلیدی در مهارت‌های اجرایی و بازداری دارد. مطالعات تصویربرداری عصبی نشان داده‌اند که عملکرد و اتصال عصبی این ناحیه در کودکان دارای اتیسم نسبت به کودکان معمولی دچار نارسایی است.

اختلال در مسیرهای نوروشیمیایی: کاهش سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین که در تنظیم توجه و بازداری نقش دارند.

اختلال در مهار پاسخ‌های عاطفی: ضعف بازداری تنها در مهار پاسخ‌های رفتاری نیست بلکه شامل مهار پاسخ‌های هیجانی نیز می‌شود، که می‌تواند باعث رفتارهای هیجانی ناگهانی شود.

اهمیت تمرین و مداخلات برای تقویت بازداری

به این چند نکته در مورد اهمیت اجرای برنامه‌های آموزشی و درمانی برای بهبود بازداری پاسخ در کودکان دارای اتیسم توجه کنید.

  • بازداری مهارتی است که می‌توان با تمرین‌های هدفمند و منظم بهبود بخشید.
  • مداخلات باید مبتنی بر بازی و فعالیت‌های جذاب و قابل تکرار باشند تا انگیزه کودک حفظ شود.
  • بازداری تقویت شده می‌تواند به بهبود کلی مهارت‌های اجرایی و تنظیم هیجانی کمک کند و باعث کاهش رفتارهای مشکل‌ساز شود.

بازی‌هایی برای افزایش مهارت بازداری پاسخ در کودکان اتیسم

  • صبر با شمارش: محرکی قوی در دسترس کودک قرار دهید و سپس به او بگویید تا زمانی که شمارشم تموم نشد نمیتونی ازش استفاده کنی!
  • بازی استپ: هرموقع صدایی را شنید فعالیت را متوقف کند.
  • بازی حرکات آهسته: کودک باید از حرکات آهسته شما تقلید کند.
  • چراغ سبز: حرکت به سمت محرک مورد علاقه هر زمان که چراغ سبز شد.
  • صندلی بازی

سخن پایانی

بازداری پاسخ یکی از مهارت‌های اساسی برای رشد شناختی، رفتاری و اجتماعی کودکان است و در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم، توجه ویژه به این حوزه می‌تواند تغییرات قابل توجهی در کیفیت زندگی کودک و خانواده ایجاد کند. شناخت دقیق این مهارت و درک چالش‌هایی که ضعف آن ایجاد می‌کند، نخستین گام برای انتخاب مداخلات موثر و هدفمند است.

مرکز تهران اتیسم مجموعه‌ای متنوع از برنامه‌های آموزشی و درمانی مبتنی بر شواهد علمی و تجربی را در قالب یک رویکرد جامع آموزشی-درمانی برای ارتقاء مهارت‌های بازداری پاسخ در کودکان دارای اتیسم ارائه می‌کند. این برنامه‌ها با تمرکز بر بازی، تعامل و یادگیری تدریجی، به خانواده‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های اجرایی فرزندان خود را گام‌به‌گام تقویت کنند.

منابع

Miyake, A., Friedman, N. P., Emerson, M. J., Witzki, A. H., Howerter, A., & Wager, T. D. (2000).
"The unity and diversity of executive functions and their contributions to complex “frontal lobe” tasks: A latent variable analysis." Cognitive Psychology, 41(1), 49–۱۰۰.
 Ozonoff, S., Pennington, B. F., & Rogers, S. J. (1991).
"Executive function deficits in high-functioning autistic individuals: relationship to theory of mind." Journal of Child Psychology and Psychiatry, 32(7), 1081-1105.

Christ, S. E., Holt, D. D., White, D. A., & Green, L. (2007).
"Inhibitory control in children with autism spectrum disorder." Journal of Autism and Developmental Disorders, 37(6), 1155-1165.

Kenworthy, L., Yerys, B. E., Anthony, L. G., & Wallace, G. L. (2008).
"Understanding executive control in autism spectrum disorders in the lab and in the real world." Neuropsychology Review, 18(4), 320-338.

Di Martino, A., Ross, K., Uddin, L. Q., Sklar, A. B., Castellanos, F. X., & Milham, M. P. (2009). "Functional brain correlates of response inhibition in children and adults with autism spectrum disorders." Human Brain Mapping, 30(10), 3329-3340.

Kenworthy, L., Yerys, B. E., Anthony, L. G., & Wallace, G. L. (2014).
"Improving executive, emotional, and social functioning in autism spectrum disorder with the Unstuck and On Target! Program." Autism, 18(8), 890-906.


ثبت نام دوره جدید (دوره بیست و یک) تربیت مربی درمانگر اتیسم با روش ABA با همکاری دانشگاه شهید بهشتی و مرکز تهران اتیسم - تابستان 1404

تغییر زمان برگزاری دوره جدید تربیت مربی درمانگر اتیسم با روش تحلیل رفتار کاربردی ABA (تابستان ۱۴۰۴)

قطب عصب‌روانشناسی شناختی با همکاری مرکز تهران اتیسم برگزار می‌کند:

بیست و یکمین دوره پایه تربیت مربی / درمانگر اتیسم با روش تحلیل رفتار کاربردی ABA

با توجه به رخداد حوادث اخیر در کشور، تاریخ جدید برگزاری دوره به شکل زیر است:

روزهای جمعه ۳ و ۱۰ مردادماه ۱۴۰۴ ساعات ۸ تا ۱۶

مدرسین: پروفسور حمیدرضا پوراعتماد، دکتر سعید صادقی، دکتر اسماعیل شیری

این دوره بصورت آنلاین برگزار خواهد شد.

شماره ثبت نام: ۰۹۳۳۵۳۷۴۳۳۵ (در تلگرام پیام دهید)

اطلاعات بیشتر و جزئیات ثبت نام در پوستر آمده است.

بیشتر بخوانید:

 


 

گزارش پیشرفت آموزش و درمان بهراد کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

گزارش پیشرفت بهراد

نمودارها و روایت پیشرفت بهراد

تاریخ به روز رسانی: ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ارزیابی اول

تهیه گزارش: دکتر محمد کیانی

۱۷ مرداد ۱۴۰۲

گزارش پیشرفت آموزش و درمان بهراد کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

آغاز داستان بهراد: روز ورود به مرکز

بهراد عزیز نزدیک به ۲ سال داشت که برای اولین بار و به منظور حضور در یک جلسه جامع ارزیابی تشخیصی همراه با خانواده گرامی‌اش وارد مرکز تهران اتیسم شد.

در جلسه ارزیابی با حضور متخصصان مرکز، تشخیص اتیسم تایید شد. این تشخیص همچنین در روزهای بعد توسط یک روانپزشک کودک و نوجوان مجددا مورد تایید قرار گرفت.

در جلسه ارزیابی با توجه به نتایج آزمون‌ها، بررسی شرح حال کودک و خانواده و همچنین مصاحبه بالینی و مشاهدات رفتاری، تصمیم بر آن شد که پیش از آغاز دوره آموزش و درمان ABA، برخی از اصلاحات در سبک زندگی کودک و خانواده انجام پذیرد. همچنین لازم بود به جهت ارتقاء توانایی‌های والدین در ارتباط موثر با کودک، آموزش‌هایی ارائه شود. به همین جهت شرکت در دوره‌های جیره عاطفی و کارگاه آموزش ارتبط از طریق بازی به خانواده توصیه شد. بعلاوه توصیه شد که استفاده از وسایل دیجیتال بطور کامل قطع شود. همچنین آموزش‌هایی برای اصلاح و تغییر سبک زندگی به خانواده ارائه گردید.

از مهرماه ۱۴۰۳ خدمات ABA بهراد عزیز بصورت ۳ روز در هفته آغاز شد و پس از مدتی بصورت ۶ روز در هفته ادامه پیدا کرد.

۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۴

گزارش پیشرفت آموزش و درمان بهراد کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

پیشرفت‌های بسیار رضایت بخش

جلسات ارزیابی پیشرفت کودکان هر ۶ ماه یکبار در مرکز تهران اتیسم برگزار می‌شود. اولین جلسه ارزیابی پیشرفت بهراد عزیز نیز با کمی تاخیر (بنا به دلایلی) پس از ۷ ماه از آغاز خدمات جامع ABA، امروز برگزار شد.

در جلسه ارزیابی با حضور بهراد، والدین گرامی او، پروفسور پوراعتماد، مدیر مرکز خانم صنیعی و ارزیاب کودک، پیشرفت‌های بهراد عزیز مورد بررسی قرار گرفت.

بطور کلی نتایج ارزیابی‌ها رضایت بخش بود و نشان داده شد که بهراد در تمامی حیطه‌های رشدی پیشرفت قابل ملاحضه‌ای داشته است (برخی از جزییات پیشرفت کودک و همچنین گزارش مادر بهراد از پیشرفت‌های او در صفحه ۲ قرار گرفته است)

در جلسه ارزیابی برای ادامه روند آموزش و درمان کودک موارد زیر توصیه شد:

  • استمرار آموزش و درمان به روش ABA بصورت ۳ روز در هفته
  • ثبت‌نام و حضور در مهدکودک
  • شرکت در کلاس‌های ورزشی و تجربه فعالیت‌های حرکتی جدید
  • شرکت در فضاها و کلاس‌های گروهی

جزییات بیشتر روند پیشرفت بهراد عزیز را با آمار و نمودار و همچنین از زبان مادر گرامی او در صفحه ۲ بخوانید و بشنوید.

  • تصاویر کودک تزیینی است.
ثبت‌نام ارزیابی و مداخله مهارت‌های ورود به مدرسه و پیشرفت تحصیلی برای کلیه کودکان آغاز شد - مرکز تهران اتیسم

ثبت‌نام برنامه ارزیابی و مداخله مهارت‌های ورود به مدرسه و پیشرفت تحصیلی برای کودکان آغاز شد

ثبت‌نام برنامه ارزیابی و مداخله مهارت‌های ورود به مدرسه و پیشرفت تحصیلی برای کلیه کودکان در مرکز تهران اتیسم آغاز شد.

این برنامه ویژه دو گروه از کودکان است:

  • کودکان دارای رشد عادی
  • کودکان با نیازهای ویژه (اتیسم، اختلال یادگیری، کم‌توان ذهنی و…)

 

برای گروه ۴ تا ۷ سال:

  • آمادگی‌های لازم برای ورود به مدرسه

برای گروه ۸ تا ۱۲ سال:

مشکلات تحصیلی، یادگیری، آموزشی  (خواندن، نوشتن، ریاضی)

 

برای ثبت‌نام و یا کسب اطلاعات بیشتر از ۱۶ تا ۲۰ با شماره ۸۸۶۳۳۷۱۵-۰۲۱ تماس حاصل نمایید.

 

 


 

گزارش پیشرفت آموزش و درمان مهستا کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

گزارش پیشرفت مهستا

نمودارها و روایت پیشرفت مهستا

تاریخ به روز رسانی: ۲۶ اسفندماه ۱۴۰۳ارزیابی دوم

۱۸ مهرماه ۱۴۰۲

گزارش پیشرفت آموزش و درمان مهستا کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

آغاز داستان مهستا: روز ورود به مرکز

مهستا کوچولو کمی بیشتر از ۲ سال داشت که برای اولین بار همراه با خانواده گرامی برای برگزاری یک جلسه ارزیابی جامع تشخیصی میهمان مرکز تهران اتیسم شد.

خانواده پیش از این تاریخ متوجه علایم شدید اتیسم در مهستای عزیز شده بودند و نزد یک متخصص، تشخیص اتیسم گرفته شده بود. در جلسه ارزیابی تشخیصی در تهران اتیسم این تشخیص مجددا تایید شد.

بعد از ارزیابی و سنجش نیازهای کودک در این جلسه تصمیم گرفته شد که پیش از آغاز خدمات جامع آموزشی و درمانی ABA، برخی اقدامات آموزشی و اصلاحی انجام شود. از این رو به خانواده توصیه شد که در دوره جیره عاطفی و کارگاه آموزش ارتباط از طریق بازی شرکت کنند. همچنین توصیه‌ها و برنامه‌هایی برای اصلاح و تغییر سبک زندگی به خانواده ارائه شد.

در اواخر زمستان ۱۴۰۲ خدمات ABA مهستای عزیز بصورت ۶ روز در هفته آغاز شد.

۲۷ مردادماه ۱۴۰۳

گزارش پیشرفت آموزش و درمان مهستا کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

پیشرفتهای رضایت بخش مهستا

حالا ۶ ماه از آغاز خدمات جامع آموزشی و درمانی مهستا کوچولو گذشته است و طبق روال مرکز تهران اتیسم اولین جلسه ارزیابی پیشرفت کودک برگزار شد.

این جلسه با حضور مهستای عزیز و خانواده گرامی او، پروفسور حمیدرضا پوراعتماد، مدیر فنی مرکز خانم صنیعی و ارزیاب مسئول کودک برگزار شد.

با بررسی گزارش‌های ارزیاب کودک و مربی و همچنین مشاهده و بررسی رفتاری کودک در جلسه، در مجموع پیشرفت‌های کودک رضایت‌بخش ارزیابی گردید (نتایج پیشرفت IEP در ابعاد مختلف رشدی در صفحه ۲ آمده است)

در این جلسه برای ادامه مسیر آموزش و درمان کودک موارد زیر توصیه شد:

  • ادامه روند جامع آموزشی ABA
  • مشورت با روانپزشک متخصص کودک و نوجوان در رابطه با برخی از نگرانی‌ها
  • پیگیری نتیجه EEG که توسط متخصص مغز و اعصاب کودکان به خانواده توصیه شده بود.

۲۶ اسفندماه ۱۴۰۳

گزارش پیشرفت آموزش و درمان مهستا کودک دارای اوتیسم در مرکز تهران اتیسم

نتایج بسیار خوب همراه با حضور برخی از مشکلات

حالا یک سال از آغاز خدمات جامع آموزشی و درمانی تهران اتیسم برای مهستا کوچولو می‌گذرد و امروز جلسه دوم ارزیابی پیشرفت کودک با حضور تمامی افراد مسئول در پرونده مهستای عزیز برگزار شد.

نتیجه بررسی گزارشها و ارزیابی کودک در جلسه نشان داد که با گذشت ۱۳ ماه از دریافت خدمات، مهستای عزیز به اندازه ۲۵ ماه پیشرفت داشته است (نتایج با جزییات بیشتر در صفحه ۲ آمده است)

با اینحال در مجموعه گزارشها و نتایج ارزیابی همین جلسه برخی از مشکلات حضور داشتند که مهم‌ترین آن‌ها مجموعه رفتارهای اضافه و بی‌قراری کودک بود.

برای ادامه روند آموزش و درمان مهستای عزیز در این جلسه موارد زیر توصیه شد:

  • ادامه برنامه‌های آموزشی جامع ABA
  • مراقبین کودک برای کاهش و مدیریت رفتارهای اضافه برنامه منسجمی را در طول روز اجرا کنند.
  • با تشخیص متخصص مغز و اعصاب داروهایی تجویز شده بود که لازم است مصرف این داروها طبق نظر پزشک کودک ادامه یابد.

جزییات بیشتر روند پیشرفت مهستا را با آمار و نمودار و همچنین از زبان مادر مهستا در صفحه ۲ بخوانید و بشنوید.

  • تصاویر کودک تزیینی است.